Một người bạn học chung lớp ở miền quê vào thành phố học, ở với bà con chung làng với chúng tôi, chiều chiều bạn hay đi ra sân chùa rộng rãi hóng mát coi trẻ trai đá cầu chơi ở sân chùa.
Một chiều hôm tôi hỏi:
- Tôi sanh đẻ ở trong thành phố, nghe mấy người già cả kể chuyện ma thì lúc nào cũng nói tới miền quê, chắc là ở quê còn nhiều cái thiên nhiên và bí ẩn phải không?
Bạn nói:
- Đúng vậy, ở nhà quê ngày rằm giỗ hay đám ma thì vẫn nghe phảng phất bên tai những chuyện về tâm linh hay ma đó.
Tôi nghe tiếng Ma vào tai tôi, thì lòng tôi như đã lên cơn lòng lợn muốn nghe chuyện kể tại chỗ.
Tôi nói:
- Bạn thử kể vui coi có đáng sợ hay rùng rợn không?
Bạn bắt đầu kể:
- Không phải chuyện của ai cả, mà là chuyện của ba mình, từ thời ba mình còn độc thân chưa có gia đình, thì theo ông nội đi buôn, trong khi đi buôn thì đi bằng ngựa hay đi bộ qua từng làng một, và cũng luôn luôn phải ngủ ở nhà người trong làng khác, theo văn hoá người lào thì làng nào cũng hay ở theo men sông cả.
Ba từng kể lại là:
- Một hôm thì chiều tối mới tới làng người, hai cha con phải ở làng này 3-4 ngày để chờ người làng dưới và làng trên đến mua hay trao đổi hàng xong mới đi tiếp.
Qua thêm 4-5 làng nữa lại nghỉ vài ngày với hai con ngựa chở hàng, cơm tối xong tôi còn chưa được tắm rửa, ba tôi (ông nội) tắm từ chiều rồi, đổi phiên nhau tắm.
Trời trong mùa hè nóng nực, bên kia sông là dãy núi, tôi đi tắm với ánh trăng đêm 16 thật quá đẹp và ngó rất nên thơ, ngó rõ cả sợi tóc sợi lông trên tay, khi đi xuống sông cũng gần 9 giờ đêm là quá khuya đối với ở nhà quê mà xuống tắm sông.
Khi đến bờ sông thì thình lình như có gì kéo tôi ngồi xuống ngó:
- Một cô em gái đang tắm, thấy hình dáng đẹp ghê luôn.
Tôi ngắm cô dưới ánh trăng khuya, vừa ngắm vừa chờ cho cô xong rồi mới xuống tắm, tôi ngồi gần cả tiếng đồng hồ mà cô vẫn chưa xong, tôi mới đi ngược sông lên chừng 50 mét để tắm, nhà quê nước lào, trai gái không có được tắm ch ung nơi nhau.
Thì bỗng nhiên có tiếng gọi tôi:
- Anh ơi, xuống đây tắm cùng em, anh đi lên phía trên cả 50 mét làm chi, đêm rồi mà, có ai thấy anh đâu mà lo.
Tôi đứng ngơ ngác, lúc đó không biết quyết định là làm thế nào, nếu xuống mà người làng bắt được thì bị phạt nặng đó.
Khi tôi đang đứng dừng bước, thì tôi giật mình tiếng ba tôi gọi:
- Con đứng làm gì mà gần nửa đêm còn tắm chưa xong, nước sâu làng lạ, tưởng có chuyện gì xảy ra, thôi tắm cho xong rồi lên ngủ.
Tôi trả lời: "Dạ".
Khi tôi quay mặt xuống sông thì bóng hình một cô đang tắm đã đi đâu rồi, mặt sông im lặng xuôi xế về đêm theo ánh trăng, trong lòng tôi may là cô đã đi trước chứ không thì tai họa nữa.
Tôi tắm rồi lên ngủ, trong đêm đó tôi mơ thấy một cô gái quá đẹp mà rủ tôi xuống tắm, và nói là đêm mai sẽ chờ tôi đến tắm ch ung nhau, tôi choàng tỉnh giấc, mỉm cười.
Khi sáng ra tôi đi vòng quanh làng cũng không thấy một cô em gái nào mà giống hay tựa tựa cô em gái tắm sông đó.
Chiều nay xong bữa cơm, rượu nhậu với gia đình chủ nhà thân mến, ba tôi xỉn ngủ quay luôn, tôi không biết uống rượu, ở nhà quê 6-7 giờ chiều là hết người tắm sông rồi vì núi rừng và trời tối lẹ hơn thành phố nhiều lần.
9.00 giờ tối tôi mới xuống tắm, thì tôi thấy một cô em gái đêm qua đang tắm, ánh trăng ngày 17 càng thấy dễ thương đang mọc từ đầu ngọn núi bên kia sông.
Cô em gái ngó thấy tôi, cô gọi và vẫy tay.
Tôi đi xuống bờ sông.
Ngồi xuống bờ sông xa cô chừng 10 mét và nói:
- Chào cô, sao cô tắm khuya vậy, đàn bà con gái ở quê là tắm từ chiều mà, cô tắm một mình không sợ sao cô?
Cô trả lời:
- Bờ sông làng quen nhau hết cả làng có gì mà sợ anh, xuống tắm cùng nhau anh.
Tôi trả lời:
- Trai gái sao tắm ch ung một bờ sông được, con trai tắm ở sông trên kia chứ, tắm cùng nhau người làng người ta thấy nó không có tốt đẹp cho cô đó.
Rồi cô trả lời:
- Em chịu trách nhiệm cho, xuống đi anh.
Tôi xuống tắm sông với cô, xong rồi lên ngồi trên bờ trò chuyện nhau cho đến khuya, càng về đêm sao cô quá đẹp lên từng phút vậy.
Hai người trò chuyện thì càng thấy thích thú lòng thêm mến cô nhiều.
Tôi nói:
- Chỉ còn 2 đêm nữa thôi tôi phải đi rồi và mấy tháng sau tôi mới được trở lại gặp cô nữa.
Cô nói:
- Bao lâu em cũng chờ, tên em là Mone.
- Anh tên là My, còn vài đêm anh ở đây.
- Hai đứa mình tắm ch ung bờ sông nhau được không?
- Tôi gật đầu và nói tiếp:
- Anh chỉ lo người làng thôi, chứ anh có em tắm ch ung thì càng tốt chứ sao, được ở gần người đẹp và dễ thương như em, tôi hỏi:
- Một thời gian sau cho anh bòn tiền bạc một chút rồi đến làng này xin cưới em có được không?
Cô trả lời:
- Em sẽ chờ anh cho tới ngày đó.
Khuya rồi hai người đi về ngủ, đêm thứ 3 trời hơi tối ánh trăng lên muộn đi từng giờ, hai người tắm cả tiếng êm ấm chọc ghẹo theo thiên nhiên trai gái rồi ngồi bên bờ sông một lát mới về ngủ, cho tới đêm cuối cùng rồi sáng mai tạm biệt nhau.
Trời sáng rồi, hai con ngựa đầy đồ đạc trên lưng bắt đầu đi lên thêm mấy làng trên theo đường bộ, núi rừng và dọc theo ven sông, chiều tối mới được nghỉ lưng.
Ba tôi hỏi:
- Con làm sao mà đứng ngơ ngác, rồi ngó trước ngó sau như hẹn ai?
Tôi trả lời:
- Không có ai đâu ba.
Hai con ngựa ráo bước, tôi vừa đi vừa quay lại ngó đến nỗi khuất bóng làng.
Gần một tháng sau, hai cha con với hai con ngựa về ghé làng một đêm, để lấy đồ rừng mật ong mang về thành phố, chiều chập choạng tối mới tới làng, lòng như báo cho biết nơi hẹn hò tắm rửa ban đêm đang chờ, tuần trăng đẹp như vẽ lấy trên bầu trời, mặt sông vàng đưa cơn sóng nhỏ nhỏ óng ánh theo mặt sông của một cô em gái đang tắm sông chờ người mình yêu, gần một tháng xa cách đã trở lại, như hai người tắm sông và trò chuyện đến khuya.
Cô chợt nói:
- Ba anh đến kiếm, thôi em về trước nghe và đừng quên lời hứa hẹn đôi hai mình.
Nói xong cô đi vào bóng tối.
Tôi thì mải quay về kiếm, thì đúng thật là hình bóng ba tôi đang xuất hiện bước tới tôi và nói:
- Con ơi, sáng mai mình phải đi từ sớm phải ngủ ở làng khác thêm một chặng đường nữa mới tới thành phố tới nhà mình được, con có chuyện gì trong lòng mà lại thích ngồi chơi một mình trong đêm vậy, hay là tương tư con gái nhà ai, đâu gì khó đâu về nhà nói cho mẹ con biết, rồi ba mẹ đi xin cưới cho con chứ có gì đâu con phải ngồi tương tư như vậy cho mệt làm chi.
Tôi trả lời:
- Thôi về đến nhà rồi bàn với mẹ sau.
Hai cha con với hai con ngựa đầy là hàng hóa xuôi về thành phố bán đồ rừng, rồi mới trở về ở với gia đình vài tuần chờ mẹ mua hàng hóa cho đủ, rồi mới ra đi chuyến sau.
Ba tôi nói với mẹ:
- Bà sắp có tin mừng vì con trai bà, tôi thấy nó tương tư một cô em gái làng kia đó, chuyện này bà nói với nó coi.
Mẹ rất mừng hỏi tôi:
- Con muốn lập gia đình sao? Con cũng đầy 19 tuổi, con chăm chỉ đi buôn với ba, rồi chuyến đi này ba sẽ hỏi cho con nghe.
Tôi quá mừng, trong lòng ao ước muốn cho đi buôn chuyến này ra đi ngày mai luôn nhưng nói gì không được, chuyến này đi buôn không được đi đằng đó đi đằng phía bên kia sông, khi trở về mới ghé làng đó, đi buôn thời đó không có đi đường cũ được vì người nhà quê không có tiền, phần nhiều thì trao đổi hàng hóa thôi.
Thêm một tuần nữa hai cha con với hai con ngựa chở đồ đạc bắt đầu cất bước ra đi, mỗi lần đi buôn, theo phong tục thì phải đi lễ chùa trước để xin cho có cái bình an và may mắn.
Ông sư thầy ngó thấy tôi với ba đến.
Ông nói:
- Sắp đi buôn chuyến nữa sao, cái thằng bé nó có cái xui xẻo đó coi chừng chút nghe con.
Xong 2 ngày sau, đồ đạc hàng hóa mẹ tôi mua sắm cho đầy đủ vì đường đi đằng đẵng từng làng trôi vào trong rừng sâu, theo đường núi rừng, hơn một tháng hai cha con lúc nằm trong rừng hay bờ sông cũng có, mới bắt đầu quay về.
Trên lưng ngựa lần này có một chút đồ nữ trang để dạm ngõ hay hỏi vợ, một giờ một phút như trôi dài cả năm trong lòng người mà đang ngóng chờ như đứt ruột, cho tới gần người mình yêu thương.
Vừa đi vừa đếm từng ngọn núi rồi đếm từng làng trong lòng, mỗi lần đi qua bờ sông tôi rất là buồn khi nhớ những đêm tắm và chọc ghẹo và hứa hẹn nhau.
Một thời gian rầy vò trong lòng giờ đã ngừng xuống, khi hai con ngựa đã bước vào đầu làng, xế chiều hai cha con dọn dẹp xong lên nhà người quen nghỉ ngơi.
Một lát sau ba tôi hỏi:
- Cô tên gì, nhà cô ở đâu, là con cái nhà ai, để ba đi thăm viếng?
Tôi nói:
- Con chỉ biết tên cô là Mone, cũng không được hỏi để tối này con hỏi cô hay dẫn cô đến thăm ba nghe, mỗi đêm cô chờ con tắm sông với nhau.
Ba ngó mặt tôi cười nói:
- Thì ra đêm nào con cũng tắm sông đến khuya là vậy, có người tắm cho con phải không?
Tôi cười, ngồi chờ đêm xuống, ba tôi cũng đi tắm muốn thấy mặt con dâu, hai cha con 9.00 giờ đêm mới xuống tắm, xong ngồi tới 11 giờ cũng không thấy ai, hai cha con đi về.
Ba nói:
- Ngày mai con đi tắm một mình gặp cô rồi hẵng nói sau, nếu bây giờ mà mình đi hỏi người trong làng có thể là sỉ nhục cô hẹn chàng trai tắm sông đêm với nhau.
Chờ đến 9 giờ đêm tôi lững thững đi tắm thì quả thật hôm nay cô đang chờ tôi, vừa tắm sông vừa trò chuyện, xong đêm về ngủ, sáng mai dậy.
Ba tôi hỏi:
- Đêm qua ba hỏi ông bạn chủ nhà thì ông nói trong làng này đâu có ai tên Mone đâu con, một cô em gái trong tuổi 16-17, trong làng này không có tên đó, con có hỏi cô không nhà cô ở đâu trong làng.
Tôi trả lời:
- Ở đằng phía chùa đầu làng.
Ba tôi nói:
- Chờ hai vợ chồng chủ nhà về rồi chúng mình đi hỏi vợ cho con.
Khi hai vợ chồng chủ nhà về tới, người ta vỗ đầu tôi và nói:
- Sắp sửa uống rượu cưới cháu ta sao, và trong làng này thì cô ở đâu?
Tôi trả lời:
- Cô tên Mone, nhà ở về phía chùa đầu làng.
Hai vợ chồng ngồi sững một chút mới quay mặt hỏi nhau.
Bà vợ nói:
- Khi tên thật chúng mình không biết và con gái trong làng mới lớn lên, sao mình biết hết được, thôi cả 4 người chúng mình đi đến gần chùa rồi hẵng hỏi sau.
Từ sáng đến trưa, hơn 20 chục nóc nhà được hỏi, cũng không có em gái nào tên nhỏ và tên thật là Mone, trở về ngồi ăn cơm trưa, bà vợ ông chủ nhà nói:
- Hay là cô gái làng khác.
Ông chú cười lên khà khà khà rồi nói:
- Cô gái làng khác mà đi bộ đường rừng núi cả mấy cây số cho tới làng mình đêm tối, rồi tắm xong và đi bộ về sao.
Ông chú hỏi tôi:
- Nếu cho cháu thấy mặt cô rồi cháu có nhận ra cô không? có khi em gái mắc cỡ nói giả tên với cháu.
Ba tôi nói:
- Lời nói này có lý, vợ chủ nhà nói không sao nếu vậy mai là ngày rằm lớn 15, trong làng nghỉ ruộng nương vườn trái, rồi đi lễ chùa hết theo phong tục ở quê, mai chúng mình đi chùa và hỏi thêm thì biết ngay chứ có gì mà phải nghĩ cho mệt làm chi.
Ông chú nói:
- Đúng ngày mai thì biết ngay cháu