Khuông Siêu Nhân đang nằm ngủ trên gác bỗng nghe có người đến thăm, y vội vàng mặc áo bước xuống. Khuông thấy một người ở dưới lầu đầu đội mũ thư lại, mình mặc áo lụa màu huyền, chân đi giày đen đế trắng, râu đỏ hoe, gò má cao, da mặt xạm, hai con mắt sáng. Người kia thấy Khuông Siêu Nhân lại, bèn hỏi:
- Ông có phải là ông Khuông không?
- Vâng, tôi họ Khuông. Xin ông cho biết quý tính là gì?
- Tôi họ Phan. Hôm trước tôi được thư của anh tôi nói rằng ông đã đến.
- À thế ra ông là ông Phan Tam!
Khuông vội vàng vái chào mời lên gác ngồi. Phan Tam nói:
- Hôm ấy, ông lại thăm nhưng tôi không ở nhà. Hôm qua, tôi về thấy thư của anh tôi hết sức khen ngợi ông là người thông minh, làm nhiều điều tốt, thật là đáng kính.
- Tôi lên tỉnh chính là để nhờ vả ông. Không ngờ ông không ở nhà. Nay được gặp mặt, thực là mừng rỡ vô cùng.
Nói xong Khuông thân hành đi lấy trà, lại nhờ chủ hiệu sách mua hai đĩa bánh đem lên gác. Phan Tam đang đọc những bài thơ trên tường thấy đĩa điểm tâm đem đến, nói:
- Thôi làm gì thế này!
Và tay cầm chén trà, tay chỉ vào tường nói:
- Này anh! Anh đến đây chơi với bọn này làm gì?
Khuông hỏi tại sao. Phan nói:
- Bọn này nổi tiếng là ngốc. Cái anh chàng họ Cảnh mở hiệu bán mũ trước có hai ngàn lạng bạc tiền vốn, nhưng cứ tiêu vào việc thơ hết sạch. Hàng ngày ngồi trong hiệu hắn vừa lấy tay chải mũ miệng ngâm nga: "Ngày thanh minh mưa rơi lất phất", làm cho những người mua mũ và những hiệu buôn bên cạnh cũng bật cười. Nay hắn tiêu hết sạch số vốn rồi, nên hắn mượn cớ làm thơ để vay mượn tiền kẻ khác. Người ta nghe đến hắn đều phải sợ. Anh chàng họ Chi kia làm lái buôn sở muối. Tôi về nhà nghe người ở nha môn nói cách đây mấy hôm anh ta say rượu, ngâm thơ trên đường cái bị quan phó tri phủ bắt xích tay lại, cách mất chức buôn muối. Rồi đây chỉ có chết đói mà thôi. Anh ơi! Anh đến đây đất khách quê người cần phải để ý đến những việc gì có lợi. Chơi với hạng người này thì được cái gì?
Phan ăn hai cái bánh rồi gạt đĩa bánh ra một bên và nói:
- Thứ điểm tâm này thì ăn làm gì? Tôi với anh ra phố ăn cơm đi!
Phan bảo Khuông khóa cửa đi ra một hàng cơm trước nha môn. Phan Tam bảo dọn cả một con vịt, một đĩa hải sâm nấu với thịt lợn. Lại bảo dọn một đĩa thịt lợn tướng. Tất cả đều được mang lên. Hàng cơm thấy Phan Tam thì chạy cuống quýt chọn vịt và thứ thịt béo nhất, bỏ gia vị vào hải sâm rồi bưng lên. Hai người trước tiên uống rượu. Uống rượu xong, hai người dùng cơm, còn bao nhiêu để lại cho người trong tiệm ăn. Lúc đi ra, Phan không tính tiền chỉ nói một tiếng:
- Của tôi đấy!
Chủ hiệu ăn vái chào: - Vâng! Con biết rồi!
Ra khỏi tiệm ăn, Phan Tam nói: - Này anh! Hôm nay anh đi đâu? - Hôm nay tôi định đến nhà anh.
- Tốt lắm! Anh đến nhà tôi chơi!
Hai người cùng đi thẳng đến một cái ngõ. Đến một cái nhà, tường ngoài màu xanh có hai tầng cửa gỗ. Đi qua một tầng cửa nữa đến một cái nhà khách, ở đó có một đám đông đang bao quanh một cái bàn đánh bạc. Phan mắng:
- Đồ chó! Vô sự rủ nhau đến đây làm ồn!
Họ đáp:
- Biết ông Ba về đây đã mấy hôm, chúng tôi có gom góp số tiền hồ để biếu ông.
Phan Tam nói:
- Ta nhận gì tiền nong của các anh!
Lại nói:
- Thôi được! Ta có ông bạn ở đây. Các anh có đưa tiền thì để biếu ông ta.
Khuông muốn thi lễ với Phan, nhưng Phan gạt đi:
- Thôi, vừa mới chào nhau rồi! Lại vái chào nhau làm gì nữa! Mời anh ngồi!
Phan đi vào trong nhà lấy ra hai ngàn đồng tiền đưa cho mọi người nói:
- Đây là hai ngàn đồng, phần của ông Khuông! Ta đưa cho các anh, tiền hồ hôm nay là tiền của ông ta đấy.
Và quay lại nói với Khuông:
- Này anh, anh cứ ngồi đây xem cái ống này. Khi nó đầy tiền thì anh đổ ra rồi để cho họ chơi.
Phan Tam kéo một cái ghế bảo Khuông ngồi đó còn mình thì đứng bên cạnh xem.
Xem một hồi, ở ngoài có một người vào mời Phan Tam ra nói chuyện. Phan Tam đi ra thì té ra người ấy là Vương Lão Lục, chủ sòng bạc. Phan Tam nói:
- Lão lục! Đã lâu không gặp anh! Anh tìm tôi có việc gì thế?
Lão Lục nói: - Mời ông ra ngoài nói chuyện. Phan Tam cùng y đi ra, đến một quán trà vắng cùng ngồi.
Vương Lão Lục nói: - Bây giờ có một việc có thể kiếm ra tiền, tôi muốn bàn với ông!
Phan Tam hỏi có việc gì. Lão Lục nói: - Hôm qua, nha môn huyện Tiền Đường có bắt được một bọn côn đồ bắt cóc người con gái ở phố Mao Gia. Đứa này tên là Hà Hoa, là một đứa đầy tớ gái vừa chạy trốn ra khỏi một nhà giàu ở huyện Lạc Thanh. Bọn côn đồ này đã bị bắt quả tang và đã bị đưa lên quan. Ông huyện Vương đã đem bọn côn đồ này ra đánh mỗi đứa mươi gậy. Sai nhân đã bắt bọn này và đem Hà Hoa giải về Lạc Thanh.
Bây giờ có một nhà giàu họ Hồ ở đây thích con a hoàn này nên bàn với tôi có cách gì bắt nó về. Ông ta muốn bỏ ra vài trăm lạng bạc để mua nó. Việc này nên làm như thế nào?
- Sai nhân là ai?
- Là Hoàng Cầu.
- Hoàng Cầu có thân hành giải nó đi không?
- Không! Hắn sai hai người phó dẫn đi.
- Đi từ bao giờ?
- Đi được một ngày rồi!
- Hoàng Cầu có biết chuyện ông Hồ không?
- Sao lại không! Hắn ta cũng muốn nghĩ cách xoay tiền nhưng không biết làm thế nào.
- Như thế thì dễ lắm! Anh mời Hoàng Cầu đến đây ta nói chuyện.
Vương gật đầu bước ra. Phan Tam ngồi một mình uống trà. Lại thấy một người khác vội vã bước vào nói:
- Ông Ba! Tôi tìm ông khắp mọi nơi, không ngờ ông lại ngồi một mình uống trà ở đây!
- Ông tìm tôi có việc gì?
- Cách thành này bốn mươi dặm, có một người tên là Thi Mỹ Khanh. Anh ta đem bán người em dâu cho Hoàng Tường Phủ. Tiền thì đã lấy rồi nhưng người em dâu vẫn muốn thủ tiết không chịu lấy chồng. Mỹ Khanh bàn với người mối bắt cóc cô ta. Người mối nói: "Tôi không biết mặt cô em dâu của anh, phải có dấu tích gì thì mới có thể nhận được chứ". Thi Mỹ Khanh nói: "Sáng nào em dâu của tôi cũng ra sau nhà vác củi. Ngày mai các ông cứ nấp ở đấy là có thể bắt đi ngay". Mọi người theo kế thi hành. Không ngờ sáng hôm ấy, người em dâu không ra mà chính là vợ Thi Mỹ Khanh đi ra lấy củi. Người ta đã bắt đem đi ba bốn mươi dặm và đã ngủ một đêm rồi. Thi Mỹ Khanh đến đòi vợ về, nhưng họ Hoàng không chịu. Thi làm đơn kiện lên quan. Việc kiện tụng đang tiến hành. Bây giờ có việc khó khăn là lúc Thi lấy vợ vẫn chưa làm giấy hôn thú cho nên không có bằng cứ. Nay Hoàng muốn làm giấy hôn thú nhưng người làng không biết làm thế nào. Vì vậy tôi đến bàn với ông. Ông Hoàng nhờ ông lo liệu giúp tất cả công việc trong nha môn. Có mấy lạng bạc đưa đến biếu ông.
- Cái đó có gì đâu mà phải rối rít lên! Ngồi xuống đây. Tôi đợi ông Hoàng đến nói chuyện.
Một lát Vương Lão Lục và Hoàng Cầu đến. Hoàng thấy người kia, nói:
- Thế ông Hách Lão Nhị cũng ở đây sao?
Phan Tam nói:
- Không hề gì, ông ta đến đây có việc riêng. Bèn cùng Hoàng Cầu ngồi ở một cái bàn riêng. Vương Lão Lục và Hách Lão Nhị ngồi ở một cái bàn riêng. Hoàng Cầu nói:
- Ông định xử trí việc ấy như thế nào?
Phan Tam nói:
- Ông định trả bao nhiêu tiền?
- Ông Hồ nói: nếu có được Hà Hoa thì ông ta sẽ trả số tiền là hai trăm lạng, kể cả mọi phí tổn.
- Ông định lấy bao nhiêu? - Nếu ông làm việc này xong xuôi tôi chỉ xin vài lạng bạc là nhiều lắm. Có lẽ nào tôi lại muốn ăn bớt của ông?
- Như thế thì được! Trong nhà tôi hiện nay có một ông người huyện Lạc Thanh là bạn rất thân với quan huyện Lạc Thanh. Tôi nhờ ông ta lấy chỗ thân tình để nói với quan huyện viết cho một công văn nói rằng con Hà Hoa đã được giải và giao về cho gia đình. Đồng thời, tôi sẽ nhờ một người ở đây xin quan huyện một tờ giấy có dấu son hẳn hoi để đưa Hà Hoa về gả cho nhà họ Hồ. Ông nghĩ như thế nào?
Hoàng Cầu nói:
- Như thế thì tuyệt! Nhưng không nên để chậm. Ông lo ngay cho.
Phan Tam nói:
- Hôm nay sẽ có dấu son. Ông nói với ông ta đem ngay tiền lại đây.
Hoàng Cầu vâng dạ cùng Vương Lão Lục đi ra. Phan Tam gọi Hách Lão Nhị:
- Đi theo tôi.
Lúc hai người trở về nhà, đám bạc vẫn chưa tan. Phan Tam đợi họ đánh xong, tiễn mọi người ra cửa chỉ giữ Khuông Siêu Nhân ở lại và nói:
- Này anh, anh ở đây với tôi! Tôi có việc muốn bàn với anh.
Phan đưa Khuông lên cái gác ở đằng sau nhà thảo một tờ giấy hôn thú bảo Khuông Siêu Nhân chép, rồi đưa cho Lão Nhị xem, bảo y ngày mai đem tiền đến lấy. Sau đó tiễn y ra cửa. Ăn cơm chiều xong, Phan thắp đèn lên đọc một tờ công văn giả bảo Khuông Siêu Nhân chép. Trong nhà có những con dấu giả khắc bằng đậu phụ khô. Y đem ra dùng. Lại lấy bút son bảo Khuông Siêu Nhân viết một tờ công văn đòi Hà Hoa về. Làm xong lại đem rượu lên uống. Phan nói với Khuông Siêu Nhân rằng:
- Những việc như thế này gọi là những việc đáng làm không phí công suy nghĩ! Hơi sức đâu mà chơi với bọn ngu ngốc kia 1!
Đêm ấy Phan giữ Khuông ngủ lại nhà mình. Hôm sau cả hai nhà đều đem tiền tới. Phan Tam nhận tiền đưa ngay cho Khuông Siêu Nhân hai mươi lạng bạc, bảo đem về nhà mà tiêu. Khuông Siêu Nhân vui vẻ nhận lấy, rồi gặp người quen nên nhờ mang về nhà để thêm vào số vốn của người anh. Những hiệu sách lại nhờ Khuông Siêu Nhân làm văn tuyển. Có việc gì Phan cũng chia cho Khuông một phần tiền. Nhờ thế Khuông dần dần trở nên con người sang trọng. Quả nhiên Khuông nghe lời Phan Tam càng ngày càng ít đi lại với những người danh sĩ.
Độ hai năm sau, một hôm Phan Tam đến nhà nói:
- Này anh, lâu nay không gặp anh. Chúng ta cùng ra phố uống dăm ba chén đi!
Khuông Siêu Nhân khóa cửa lầu, cùng y ra phố. Vừa đi được mấy bước, đã thấy một người đầy tớ ở nhà Phan đến nói:
- Có người khách đợi ông ở nhà.
Phan Tam nói:
- Này anh, chúng ta cùng về nhà đi!
Hai người về nhà Phan. Phan mời Khuông Siêu Nhân ngồi đợi trong một gian phòng khách nhỏ. Phan Tam tiếp người khách ở phòng ngoài. Phan Tam nói:
- Anh Lý Tứ đã lâu không gặp. Mấy lâu anh ở đâu?
- Mấy lâu tôi ở nha môn quan học đạo. Nay tôi có một việc muốn bàn với anh. Tôi cứ sợ anh không có ở nhà. May mắn được gặp anh. Chắc chắn việc này xong!
- Giấu giếm nhau làm gì! Cùng làm việc với nhau, tôi thấy anh thật là rán sành ra mỡ, không chịu nhả ra một đồng tiền.
- Việc này thì kiếm ra tiền!
- Có việc gì thế?
- Hiện nay quan giám khảo sắp đến chấm thi ở Thiệu Hưng. Có ông Kim Đông Nhai mấy năm nay làm việc ở bộ kiếm được ít tiền, muốn cho đứa con thi đỗ. Thằng con tên là Kim Dược, không biết một chữ. Trong kỳ thi tới đây, ông ta muốn tìm một người thi thay nó. Lần này vị học đạo này canh phòng rất nghiêm, cần phải có một cách gì mới mẻ. Vì vậy, tôi muốn đem việc này bàn với anh.
- Ông ta định đưa ra bao nhiêu tiền 2?
- Đáng lý, một anh tú tài ở Thiệu Hưng phải trả một nghìn lạng nhưng ông ta muốn đi đường tắt thì chúng ta ít nhất phải đòi năm trăm lạng. Cái khó hiện nay là phải tìm một người thay thế và phải làm sao cho hắn lộn sòng vào. Sau đó lại phải trả hắn ít tiền về chỗ làm bài, phải đút tiền cho nha môn. Như thế còn được bao nhiêu để mà chia nhau nữa.
- Nếu tất cả chỉ có năm trăm lạng mà anh còn muốn chấm mút vào đấy thì tôi không chơi đâu. Anh chỉ có thể lấy khoản tạ lễ của ông ta thôi chứ không được chấm mút vào số tiền này.
- Ông Phan! Như thế cũng được. Nhưng bây giờ phải làm cách nào?
- Anh không cần lo lắng về việc ấy. Tất cả việc kiếm người lộn sòng và đút lót cho nha môn đều mặc tôi. Anh chỉ việc nói với ông ta đưa ra năm trăm lạng đặt vào một nhà cầm đồ và đưa ba mươi lạng để tôi tiêu vặt. Tôi cam đoan là con ông sẽ đỗ tú tài. Nếu hắn không đỗ, tôi thề không động đến số năm trăm lạng bạc ấy đâu. Như thế được chưa?
- Thế còn nói gì nữa!
Việc như thế là xong và định ngày đưa tiền. Phan Tam tiễn Lý Tứ ra ngoài và quay lại nói với Khuông Siêu