Suốt thời gian 23 năm hành nghề của Sherlock Holmes, tôi đã có 17 năm diễm phúc được cộng tác với anh, chọn lọc và lưu lại những ghi chép của anh ấy dưới một cách trình bày trong sáng hơn.
Cũng hoàn toàn sai lạc nếu suy đoán rằng tất cả các vụ án mà Holmes điều tra đều là những cơ hội để anh ta tỏ rõ các năng khiếu đặc biệt về trực giác và quan sát của anh.
Thường thường Holmes phải đổ mồ hôi mới hái được kết quả, nhưng đôi khi anh chỉ cúi xuống là có thể nhặt quả.
Nhưng chính trong những vụ án mà Holmes khỏi phải trổ tài gì cả, ta mới thấy những trò bi thương nhất của loài người.Một buổi sáng cuối năm 1896, tôi nhận được thư khẩn cấp của Holmes mời tôi đến đường Baker ngay.
Khi vào nhà, tôi thấy anh ngồi trong phòng sặc mùi thuốc lá trước một người đàn bà đứng tuổi có dáng dấp một bà chủ nhà trọ ở thủ đô.
Holmes giới thiệu:- Anh Watson, đây là bà Merrilow ở quận South Brixton.
Khói thuốc không làm phiền bà ấy đâu.
Do đó anh có thể buông thả cái tật xấu của anh.
Bà Merrilow có một câu chuyện rất hay để kể cho chúng ta nghe.
Chuyện này có thể có những diễn biến mà anh cần chứng kiến.- Rất sẵn sàng!- Thưa bà, nếu tôi đi gặp bà Ronder như bà muốn, tôi cần có một nhân chứng.
Do đó, bà phải thuyết phục bác sĩ Watson đây đi theo tôi-Xin Chúa ban phước lành cho ông, thưa ông Holmes! - Bà chủ trọ nói lớn - Bà ấy rất cần gặp ông, cho nên ông có thể dẫn cả khu phố đi theo cũng được.- Khoảng một, hai giờ chiều nay chúng tôi sẽ ra đi.
Chúng tôi phải rà soát xem đã nắm vững các yếu tố của bài toán chưa.
Bà nói rằng bà Ronder ở trọ nhà bà bảy năm, nhưng bà chỉ nhìn thấy rõ mặt bà ấy có một lần duy nhất?- Là quá đủ, thưa ông Holmes!- Mặt bà ta nát bấy hết à?- Chúa ơi! Không thể gọi là cái mặt được.
Người giao sữa cho tôi đứng ngoài cửa, nhìn thấy một lần: anh ta xúc động đến nỗi chai sữa tuột tay, đổ tứ tung.
Hai ông hãy tưởng tượng thì biết mặt bà ấy ra sao! Khi tôi chợt nhìn thấy, bà ấy lập tức lấy tay che mặt ngay và nói: "Bà Merrilow, giờ đây thì bà đã hiểu tại sao tôi luôn luôn che mặt bằng tấm khăn voan".- Bà có biết tí gì về quá khứ của bà ấy không?- Không biết tí gì cả.- Khi dọn tới, bà ta không đưa ra một giấy tờ nào sao?- Không, thưa ông.
Bà ta trả tiền mặt, lại trả trước rất nhiều, không hề cò kè.
Vào thời buổi khó khăn này, một người nghèo túng như tôi không ngu dại bỏ lỡ một cơ hội ngàn vàng như thế!-Bà ấy có giải thích tại sao lại chọn nhà bà không?-Nhà tôi xa đường cái, tương đối khá vắng vẻ.
Ngoài ra, tôi lại không chồng, con.
Tôi đoán bà ấy đã thử nhiều chỗ khác rồi.
Cuối cùng thì bà ấy thấy căn nhà tôi hợp với bà ấy hơn.- Bà có nói rằng bà ấy không để lộ mặt, trừ một trường hợp hoàn toàn ngẫu nhiên.
Chuyện này khá dị thường đó.
Do đó tôi hiểu vì sao bà tò mò.-Đâu phải, thưa ông! Đối với khi mà tiền trọ thanh toán sòng phẳng… khó tìm một khách trọ bình lặng hơn, ít rắc rồi hơn.-Vậy thì động cơ nào thúc đẩy bà tới đây?- Sức khoẻ của bà ta, ông ạ.
Dường như bà ta giữ một cái gì rất hãi hùng ở trong đầu.
"Một sự giết người? Một cuộc ám sát?” Bà ấy la to về khuya như thế! Tiếng bà vang dội khắp nhà làm tôi sợ phát run! Sáng hôm sau, tôi tới thăm và nói: "Bà Ronder, nếu có điều gì u uất, bà nên tìm cha sở hoặc cảnh sát.
Một trong hai người này sẽ giải quyết cho bà".
Bà ấy đáp: “Xin đừng đề cập tới cảnh sát; còn cha sở thì không làm gì để thay đổi được quá khứ..." Rồi bà nói thêm: "Dù sao, tôi cũng nhẹ người nếu ai đó biết được sự thật trước khi tôi chết".
Tôi bèn nói: "Nếu bà không muốn nhờ tới cảnh sát công thì bà hãy nhờ đến cái ông thám tử mà mọi người đều biết tiếng...".
Bà đồng ý ngay: "Tôi cần loại người như thế! Tại sao tôi không nghĩ tới ông ấy sớm hơn? Bà vui lòng mời ông ấy đến đây.
Nếu ông ta không chịu thì nhắc rằng tôi là Eugenia Ronder, vợ của Ronder, người dạy sư tử.
Bà hãy nói như vậy, đồng thời cho ông ấy cái tên Abbas Parva".
Bà ấy viết tên đó cho tôi rồi kết luận: "Cái tên này sẽ khiến ông ta tới, nếu ông ta đúng là người tôi tưởng tượng".-Tôi sẽ tới! - Holmes nói - Được rồi, bà Merrilow.
Tôi phải nói chuyện với bác sĩ Watson đến trưa mới xong.
Khoảng 3 giờ chiều chúng tôi sẽ có mặt tại nhà bà.Bà khách vừa ra khỏi nhà thì Sherlock Holmes nhào tới đống tài liệu chất dưới đất trong góc phòng.
Vài phút sau, phòng khách xào xạc tiếng lật sách.
Một tiếng hứ thoả mãn, báo cho tôi biết rằng Holmes đã tìm ra điều gì Anh ngồi bệt xuống nền nhà, xếp bằng giữa đống sách báo, trên đùi một tập báo đang mở rộng.- Hồi đó, tôi cũng đã ăn ngủ không ngon, anh Watson? Anh hãy nhìn vào lời ghi chép bên lề thì biết.
Tôi chú thích rằng tôi cũng chả kết luận được gì cả.
Nhưng tôi chắc chắn là cảnh sát tư pháp đã lầm.
Anh còn nhớ thảm kịch Abbas Parva không?- Không còn nhớ tí gì cả.- Lúc đó, anh còn sống chung với tôi.
Cảm giác cá nhân tôi lúc đó chắc chắn là rất sơ sài vì người ta không tìm ra được bằng chứng nào.
Ngoài ra, không bên nào thuê mướn tôi cả.
Anh đọc mấy tờ báo này.- Đề nghị anh tóm lược trước.- Dễ thôi! Từ từ anh sẽ nhớ ra hết.
Ronder là một trong những giám đốc của các đoàn xiếc thú nổi tiếng vào thời đó.
Nhưng về sau Ronder đâm ra rượu chè nên toàn đoàn và cả bản thân ông ta đang xuống dốc, chính vào lúc đó thì thảm kịch xảy ra.
Đoàn ngừng lại một đêm tại Abbas Parva, một làn nhỏ của vùng Berkshire, trên đường đến Wimbledon.
Đoàn chỉ đóng trại, không trình diễn, vì dân số Abbas Parva quá ít, không đủ bù đắp chi phí buổi diễn.
Trong những con thú, có một con sư tử Bắc Phi rất đẹp, tên là Vua Sahara.
Ronder và vợ thường trổ tải trong chuồng nhất nó.
Đây là một hình chụp trong một buổi trình diễn.
Anh thấy rằng Ronder to như heo nọc trong lúc bà vợ lại tuyệt đẹp.
Cuộc điều tra cho biết rằng vua Sahara đã có những biểu hiện đáng ngại từ lâu.
Tuy nhiên vì thói quen của nghề nghiệp nên vợ chồng Ronder coi thường các triệu chứng đó.
Mỗi đêm, hoặc Ronder, hoặc vợ anh ta đem thức ăn đến cho sư tử.
Có khi hai người cùng đi, có khi chỉ một người.
Không bao giờ họ để cho ai khác đi thay.
Do đó, họ tin rằng con sư tử sẽ không bao giờ hung ác với những người vú nuôi nó.
Đêm đó, cách đây 7 năm, cả hai cùng vào chuồng: Một tai nạn khủng khiếp xảy ra và các chi tiết của tai nạn này chưa bao giờ được soi sáng.Hình như toàn đoàn đều bị đánh thức vào giữa đêm bởi tiếng gào rống của con thú và tiếng la khủng khiếp của bà Ronder, mọi người hối hả cầm đèn chạy ra khỏi lều.
Một cảnh tượng hãi hùng xuất hiện trước mặt họ: Ronder nằm sóng soài, sọ bị bể, da đầu bị tét, ở cách chuồng sư tử độ 10 yard và cửa chuồng mở toang.
Gần cửa, bà Ronder nằm dưới chân con thú đang há miệng gào rống.
Nó đã quào nát mặt bà đến nỗi ít ai tin là bà sẽ thoát chết.
Nhiều nghệ sĩ của đoàn dưới sự hướng dẫn của Leonardo, lực sĩ, và anh hề Griggs dùng gậy lùa con sư tử vào chuồng.
Người ta đoán rằng vợ chồng Ronder dự định vào chuồng, nhưng cửa mới mở, con thú đã nhảy ra vồ họ.
Cuộc điều tra không phát hiện thêm điều gì, chỉ biết rằng bà vợ liên tục la lớn trong cơn mê sảng: "Đồ hèn, Đồ hèn", lúc được khiêng ra xe.
Phải sáu tháng sau, bà mới lấy lại sức khoẻ để làm chứng.
Nhưng cuộc điều tra bị xếp bỏ do phán quyết của toà cho rằng Ronder chết vì tai nạn.-Có giả thiết thứ hai à? - Tôi hỏi lớn.- Sao lại không? Anh chàng Edmunds, thuộc sở cảnh sát Berkshire có để ý đến vài chi tiết nhỏ.
Chú bé này khá lắm! Sau đó chú lại thuyên chuyển qua Allahabad.
Đấy là lý do tại sao lúc đó tôi để ý tới vụ án: Chú bé đến đây, hút thuốc và thảo luận.- Người gầy, tóc vàng.- Thấy chưa, từ từ anh nhớ lại mà!- Chú ấv để ý cái gì?-Tôi và chú ấy đều thắc mắc.
Diễn lại sự việc thì thấy không ổn.
Anh hãy đứng ở quan điểm con sư tử.
Khi được thả ra, nó sẽ làm gì đây? Nó lao tới, nhảy một, hai cái là tới sát Ronder, Ronder quay lưng chạy thoát thân, nhưng con sư tử quật vào ót ông ấy làm ông ngã lăn.
Nhưng thay vì tiếp tục thả rong chơi, sư tử lại quay trở lại tìm bà Ronder đứng gần cửa chuồng, cào nát mặt bà ta.
Lại còn tiếng thét của bà ấy hình như trách ông chồng.
Thử hỏi con người xấu số này làm được gì để cứu bà.
Vậy, bà đã trách ai?- Lý luận đúng lắm.- Còn một chi tiết khác luôn ám ảnh tôi, khi tôi nhớ lại vụ án này.
Dù ít đù nhiều chúng ta cũng biết rằng trong lúc con sư tử gào rống và bà Ronder la hét còn có một tiếng đàn ông la thất thanh.- Có lẽ là Ronder?- Làm sao được, cái sọ vỡ rồi, ông này không đủ sức để la to như thế.
Ít nhất có đến hai nhân chứng xác nhận rằng có tiếng la khác của một người đàn ông, ngoài ông Ronder.- Tôi đoán rằng toàn trại đều la hét...!Đối với phần còn lại, có lẽ tôi có thể giải thích được.-Thật ư?- Hai vợ chồng người dạy thú đứng cách chuồng 10 yard lúc con sư tử đi ra.
Người chồng muốn chạy trốn thì bị quật nhào.
Người vợ nảy ra sáng kiến chạy ngược vào chuồng, đó là cách duy nhất để ẩn náu.
Ngay khi bà ấy đến cửa chuồng thì con thú đã vồ và quật ngã bà.
Bà bực chồng vì ông này chạy trốn làm con thú bực dọc.
Nếu cả hai đều trực diện với con thú thì có lẽ họ dương oai được Đó là lý do tại sao bà ấy la "đồ hèn"!- Tuyệt hay, Watson! Nhưng miếng pha lê còn dính cọng rơm.- Cọng rơm nào?- Nếu cả hai người đều đứng cách chuồng đến 10 yard thì làm sao con sư tử ra được?- Có thể họ bị một kẻ thù mở cửa cho con thú ra.-Và tại sao con thú đã tấn công họ rất dã man trong lúc nó quá quen với họ, thường đùa giỡn với họ trong chuồng?- Có thể có một kẻ thù đã chọc giận nó trước rồi?Holmes suy tư một lúc.- Giả thiết của anh có cơ sở, anh Watson! Edmunds tiết lộ với tôi là khi đã uống rượu, Ronder quậy dữ lắm, hắn cầm roi rượt tất cả những ai dám cưỡng lại.
Có thể xem các tiếng la "Đồ quái vật" mà bà Ronder thường la trong đêm khuya là những hồi tưởng liên quan đến những trò thô bạo của người chồng quá cố.
Thôi, đoán già đoán non có ích gì, khi chúng ta chưa có đủ dữ kiện trong tay.
Giờ đi ăn trước đã.Xe ngựa bỏ chúng tôi xuống trước nhà bà Merrilow.
Bà ta đã đứng choán cửa chân chúng tôi lại, năn nỉ đừng nói hoặc làm điều gì để bà phải mất một người khách trọ sộp.
Trấn an bà xong, chúng tôi đi theo bà, leo lên cầu thang có trải đệm đã