Người ta có thể bị thuyết phục rằng mình đã phạm phải một tội không hề tồn tại chỉ trong 3 giờ đồng hồ?
Nghiên cứu mới cho thấy chỉ trong vỏn vẹn vài giờ đồng hồ, những người trưởng thành vô tội có thể bị thuyết phục khiến họ tin rằng mình đã thực hiện một tội phạm nào đó trong suốt những năm thanh thiếu niên – một số tội có thể nghiêm trọng như tấn công có vũ khí – thậm chí nếu tội danh đó hoàn toàn do hư cấu.
Những người vô tội có thể bị cảnh sát tra hỏi theo cách khiến họ đi đến kết cục là họ tự thuyết phục bản thân mình đã từng phạm tội. Và niềm tin đó có thể rất mạnh mẽ, đôi khi họ tin vào điều đó đến mức thú nhận sai.
Đầu năm ngoái, một nhóm các luật sư và các nhà thống kê đăng một bài báo nói rằng 4.1% các bị cáo bị tuyên án tử hình ở Mỹ là bị phán xét sai lầm. Để điều tra hiện tượng này, một nghiên cứu dẫn đầu bởi nhà tâm lý học Julia Shaw từ đại học Bedfordshire ở Anh đã điều tra các nguyên nhân khả dĩ, và nhận thấy rằng, nếu bị tra hỏi "đúng cách" thì những người vô tội có thể tạo nên những câu chuyện trong tâm trí họ với đầy đủ các tình tiết đến mức họ có thể tự thuyết phục bản thân một cách sai lầm rằng họ đã phạm pháp.
"Những điều mà chúng tôi tìm ra cho thấy rằng ký ức sai về việc phạm tội có sự liên quan của cảnh sát có thể được tạo dựng một cách dễ dàng đến kinh ngạc, và có thể có tất cả các tình tiết phức tạp y hệt như ký ức thật sự", Shaw nói trong một bài phỏng vấn. "Tất cả những gì mà những người tham gia trong cuộc nghiên cứu cần để tạo ra những ký ức sai rất chi tiết là 3 giờ đồng hồ trong một môi trường thẩm vấn đàng hoàng không bạo lực, nơi mà người thẩm vấn đưa vào tâm trí họ một số chi tiết sai và lợi dụng kỹ năng triệu hồi ký ức yếu kém."
Shaw và đồng nghiệp của cô, nhà tâm lý pháp y Stephen Porter từ đại học British Columbia ở Canada, đã bắt đầu nghiên cứu bằng cách chiêu mộ 60 sinh viên đại học chưa từng có liên can hình sự nào. Những nhà nghiên cứu sau đó yêu cầu những người nuôi dưỡng họ điền vào một bảng câu hỏi có liên quan đến những sự kiện đặc biệt những sinh viên này có thể đã trải qua trong khoảng thời gian từ 11 đến 14 tuổi, và những người nuôi dưỡng cũng được yêu cầu kể lại những sự việc đó chi tiết đến khả năng cho phép của trí nhớ của họ. Những câu hỏi này được giữ bí mật đối với các sinh viên.
Tiếp theo, những sinh viên tham gia được đưa tới phòng thí nghiệm để tiến hành ba cuộc thẩm vấn kéo dài 40 phút mỗi cuộc đưa dàn trải trong khoảng thời gian 3 tuần.
Trong suốt cuộc thẩm vấn đầu tiên, các nhà nghiên cứu mô tả sơ lược 2 sự kiện cho mỗi sinh viên, một sự kiện mà những sinh viên đã trải qua trong độ tuổi thanh thiếu niên của họ (chi tiết của sự kiện này được cung cấp bởi những người nuôi dưỡng họ), và một sự kiện giả chưa từng xảy ra.
Phân nửa những sự kiện giả này liên quan đến một tội nào đó có sự liên quan với phía cảnh sát, chẳng hạn như một vụ xâm phạm, tấn công có vũ khí hay trộm cắp. Một nửa các sự kiện giả còn lại bao gồm những việc như bị chó cắn hay bị một loại thương tật nào đó, hay bị mất một số tiền lớn. Những sự kiện này trên thực tế chưa từng xảy ra, nhưng các nhà nghiên cứu lồng vào trong mô tả của họ các chi tiết thực về thời thanh thiếu niên của họ – ví dụ như tên của một người