Thanh Xuyên hầu, Trương Đăng Thụ là một trang thiếu niên tuấn tú, con quan
Kiến Xuyên hầu, người làng Thanh Nê, trấn Sơn Nam.
Kiến Xuyên hầu làm thượng thư bộ lễ thời chúa Trịnh Sâm. Khi Sâm mất,
Khải và Cán chia ra hai phe đánh cướp nhau ngôi chúa, thì hầu chán nản cáo quan
về làng, Trương Đăng Thụ hồi đó đang làm hiệp trấn Lạng Sơn.
Kịp khi Tây Sơn dứt nhà Lê, vua Chiêu Thống qua trấn Lạng sang Tàu, Thụ
xin hộ giá tòng vong, nhưng vua truyền Ở lại xem xét tình hình trong nước và để
sau này làm nội ứng cho quân cứu quốc Ở ngoài đưa vào. Thụ ép lòng nhậm chức
cũ, đợi xem Tây Sơn xử trí ra sao. Chàng nghĩ thầm: "Dù có vì thế mà bị hại, thì
cũng là một cách báo đền ơn vua".
Triều đình Tây Sơn có rõ điều ấy chăng? Chỉ biết rằng vua Quang Trung săn
sóc đến bọn bầy tôi nhà Lê một cách tha thiết, chu đáo. Ai đi trốn thì tìm về cho
làm quan, ai Ở chức cũ thì cất nhắc lên chức trên, còn những người nào nhất quyết
từ chối không chịu nhận quan tước thì đẽ mặc ý về quê an cư lạc nghiệp, không
phiền nhiễu tới. ĐÓ chỉ là một chính sách thu phục nhân tâm, có chi lạ.
Cũng vì thế mà Trương Đăng Thụ đương Ở chức hiệp trấn được nhắc lên chức
trấn thủ. Nhưng ta đừng vội tưởng đó là sự khoan hồng của nhà Tây Sơn. Trong
chính giới, không có cai gì người ta làm vì tình cảm hết, Ở đời nay hay Ở đời Tây
sơn cũng vậy. Trước kia, Trương Đăng Thụ còn Ở chức hiệp trấn thì tuy dưới
quyền quan trấn thủ nhưng bao binh lực chốn biên thuỳ đều Ở trong tay mình. Nay
được thăng chức trấn thủ tức là bị tước hết binh lực. Vả viên hiệp trấn mới lại là
một tướng thân tín của vua Tây Sơn từ Quảng Nam theo vua ra Bắc, và một số
đông binh lính mới lại là người đường trong, trung thành với nhà vua, với triều
đình
Vậy thì quan trấn thủ Trương Đăng Thụ thực chẳng khác một tên tù giam
lỏng, tuy vẫn được quan hiệp trấn và các viên liêu thuộc rất tôn trọng.
Trương Đăng Thụ cũng thừa hiểu, nhưng phải vờ trung thành với triều đình
mới, dù ngày đêm vẫn lo mưu khởi nghĩa để phục hưng nhà Lê.
Một hôm lòng buồn bực, trí chán nản, Thụ đến vãn cảnh chùa Tam thanh, và
nhận thấy sư cụ Phổ Mịch là một bậc cựu thần nhà Lê. Hai người liền đem tâm sự
ra kể lể. Lúc bấy giờ sư cụ mới bỏ lòng khinh bỉ Thanh Xuyên hầu, vì trước kia
vẫn tưởng lầm rằng hầu ham công danh, phú quý, bỏ vua theo giặc.
Nghe sư cụ thành thực tạ lỗi, Thanh Xuyên thở dài mà rằng:
- Sư cụ, - xin cứ xưng hô như thế cho tiện - sư cụ ngờ oan cho Thụ này, thật
chẳng có gì là quá đáng. Thời này, ai đã dễ mà tin hẵn được ai? Bậc trung thần
nghĩa sĩ, anh hùng khảng khái thì ít, mà đồ siểm nịnh ham danh vụ lợi thì nhiều.
Những hạng siểm nịnh ấy, tôi có trách đâu. Cái chí bình sinh của họ Ở chổ vinh
thân phì gia, thì họ cứ việc mà theo cái chí lớn ấy cho kỳ tới mục đích, nào ai cấm
đoán, mà nào ai bảo sao...