- Thưa năm thầy đến nơi rồi.
Một ông trẻ tuổi nhất và láu lỉnh nhất trong bọn, mỉm một nụ cười tình đáp lại:
- Thưa cô em, chúng tôi cũng biết là đến nơi rồi, vì chúng tôi đã trông thấy lá
cờ đỏ "Bạch Phượng tửu quán" đương phe phất đón chào chúng tôi kia.
Người thiếu nữ quay lại vẻ mặt rất ngây thơ?
- Ồ ? Thầy cũng biết chữ?
Cả năm thầy khoá cùng cất tiếng cười ha hả:
- CÔ em ngộ nghĩnh tệ? Đi thi cống sĩ mà lại không biết chử?
- Ồ nhỉ ? Nhưng em cứ tưởng là thi chữ nôm kia chứ?
- Cả chữ Hán nữa.
- Cả chữ Hán nữa? Thì ra Nôm Hán toàn tài?
Mọi người lại phá lên cười. Một thí sinh thì thầm bảo bạn:
- Con bé hay hay nhỉ?
Con bé hay hay đã đưa các thầy vào hàng và cất tiếng gọi:
- ông quán ơi, có khác trọ.
Tức thì chạy ra một ngưòi cao lớn, lực lưỡng, vận quần áo nâu, chân đi giầy
da trâu, đầu mọc lởm chởm chít chéo cái khăn lụa màu hoa tiên. Người ấy hớn hở:
- Kính chào chư hiền. Xin mời chư hiền vào nghỉ trong nhà. Quán chúng tôi
được tiếp chư hiền thực là hân hạnh, hân hạnh cho quán chúng tôi lắm.
Thiếu nữ bảo chủ quán:
- Tôi đón hộ ông đủ số năm ngài khách trọ rồi đấy. Vậy tiền thuê cửa hàng
trầu nước, ông liệu châm chước cho.
Nhưng không để ý đến thiếu nữ, chủ quán cuống quít, săn sóc chung quanh
năm người khách quý vì cứ liếc trông diện mạo sáng sủa và y phục chững chạc,
chủ quán cũng đoán biết rằng bọn kia là con nhà thế phiệt:
- Thưa chư tôn ông, chư tôn ông chừng người Kinh Bắc?
Thật ra, chủ quán rất thông minh, thoạt nghe mấ mẩu truyện của năm thầy
khóa đã biết các thầy vùng bể, như vờ hỏi chệch đi, làm ra mình ngớ ngẩn thực thà
không lưu tâm đến một việc gì hết. Ở thời loạn, Ở thời vua tôi không thực bụng
yêu nhau, thì sự ngờ nghệch ngây thơ là một nết rất tốt, vì ít ra nó cũng tránh cho
mình được sự ngờ vực của bọn thám tử. Phải, biết đâu trong năm thầy lại không có
một thầy là thân nhân của quan tổng trấn VÕ Văn Dũng. Khắp Bắc thành còn nao
núng về câu truyện xử tử một người học trò, vì người ấy trong lúc ngà ngà hơi
men đã đọc cho bạn nghe bài thơ cảm khoái, có giọng mỉa mai bọn tôi triều đình
Tây Sơn là một bầy con nít, năm cha, ba mẹ. Việc ấy chắc chủ quán chưa quên,
nên nay gặp mấy ông khóa trẻ tuổi kia, chàng giả vờ đóng vai đần độn. Nhưng một
người trong bọn nghe câu hỏi thẳng thắn trả lời ngay:
- Không, chúng tôi sinh trưởng Ở vùng Sơn Nam hạ cả. Tôi người Xuân
Trường.
- Thưa chư tôn, có ai người phủ Kiến Xương không?
- Có, tôi,
Người vưà trả lời tức là thầy trẻ tuổi đã có chiều muốn lơi lả với cô hàng trầu
nươc .
- Vậy chắc tôn ông có biết tiếng quan Thanh Xuyên hầu?
Chủ quán hơi cuống:
- À ? Tôi biết tiếng. . . vì ngài là trấn thủ Lạng Sơn.
Rồi lảng sang chuyện khác, chàng cất tiếng gọi:
- BỚ tửu bảo ?
Mấy thầy khóa khúc khích bấm nhau, thì thầm:
- Chà? Lão quán này có lẽ là một tay văn sĩ chăng? Gọi người hầu rượn là tửu
bảo, tửu biếc cẩn thận.
Nghê gọi, một người trẻ tuổi chạy ra. Gương mặt chàng sáng sủa, điệu bộ
chàng nhanh nhẹn, khiến ai thoạt trông cũng thấy chàng khác bọn hầu hạ trong các
tửu quán xưa nay:
- Dạ, bác truyền con làm việc gì?
- Anh đi sắp rượn ngay hầu năm ông cống xơi nhé.
Một người khách cười:
- Chúng tôi đã thi đâu mà ông đã vội tôn chúng tôi lên cống sĩ, bác sĩ?
- Thưa chư tôn, chư tôn đã thi thế nào cũng đậu. Trước sau có khác gì?
CÔ hàng trầu nước quay lại nhìn các thí sinh và mỉm cười rất có duyên:
- Xin mời chư vị hãy lại xơi chén nước chè nóng cho ấm bụng đã.
Một thầy khóa gật, cười tình đáp lại:
- Phải đấy, chư tôn huynh ạ. Chúng ta chẳng nên để cô hàng mong đợi. Phải
không, ông quán?
Chủ quán cười nịnh:
- vâng. Nghe đâu cô hàng cũng là một nữ thi sĩ Ở vùng Kinh Bắc mới tới kia
đấy CÓ thể hầu chuyện văn thơ chư tôn được.
CÔ hàng chau mày:
- ông cứ chế riễu làm gì thế? Chúng tôi cữ nhi nan hóa dám đâu học thói múa
dìu qua mắt thợ.
Khách văn nhân đưa mắt nhìn nhau, có ý gờm gờm, thì cô hàng lại nói tiếp:
- Thưa chư quý vị, ban nãy chư quý vị nói gửi lều chiếu cùng hành lý Ở đâu để
em xin đi lấy về.
- Thôi chả dám phiền cô.
Chủ quán đứng lên đỡ lời:
- Để tôi sai người đi ngay. Xin chư tôn cho vài chữ. Vậy Ở đâu ạ?
Một thí sinh đáp:
- Ở nhà ông cử Lan, phố... à cửa Ô Ưu Nghĩa.
CÔ hàng thấy ông đồ tránh cái tên phố hàng Mắm thì quay đi mủm mỉm cười.
Còn chủ quán vô tình nói luôn:
- à, ông cử Lan Ở phố hàng Mắm, tôi biết. Vậy xin tôn ông cho cánh thiếp, tôi
bảo người nhà đi ngay.
Trong khi các thầy khoá ngồi Ở phản hàng nước viết thiếp, thì chủ quán mang
đến một quyển sổ lớn mà rằng:
- Chúng tôi có một điều muốn thưa cùng chư tôn. ít lâu nay vì có quân gian
phi lẩn quất trong thành làm điều phi pháp, nên đối với việc tuần phòng, quan tổng
trấn rất nghiêm nhặt. Ngài có ra lệnh rằng các tửu quán đều phải có một bạ nhật ký
để khách viễn phương đến trọ khai tên, tuổi, quê quán vào đấy... Chúng tôi cũng
biết làm như thế là phạm đến danh dự của chư tôn, nhưng chư tôn cũng lượng xét
cho, nếu chúng tôi không tuân thượng lệnh thì tất phải tội với triều đình...
Thấy chủ quán nói năng lễ phép, một người vội ngắt lời:
- CÓ gì mà phạm tới danh dự chúng tôi được. Giữ trật từ Ở một nơi đô hội rộng
rãi, đông đúc như Bắc thành thì cố nhiên phải cẩn mật.
Vừa nói vừa đỡ lấy quyển bạ để viết. Tên tuổi năm người là:
Nguyễn Thanh, hai mươi ba tuổi, Nguyễn Ban, hai mươi mốt tuổi, hai anh em,
người làng Hành Thiện, phủ Xuân Trường; ĐỖ Đắc Thắng hai mươi hai tuổi, ĐỖ
đắc Tiến, hai mươi tuổi, cũng hai anh em, người làng La Ngạn, phủ Nghĩa Hưng.
Còn người thứ năm là Trịnh Nhị, hai mươi mốt tuổi, người xã Thanh Nê, phủ Kiến
Xương.
Xong việc sổ sách, chủ quán xin thiếp đi lấy hành lý, rồi kính cẩn vái chào, để
năm nhà văn ngồi lại mà lả lơi trêu gẹo cô hàng trầu nước. Trịnh Nhị con nhà giàu
sang, vốn đã thạo khoa tán gái, nhập cuộc ngay bằng một câu khoe khoang với cô
hàng :
- Cụ lớn tôi cứ bắt tôi phải đưa vài ba tên tiểu đồng đi cắp tráp, xách điếu theo
hầu, nhưng tôi ưa giản