Ngày hôm sau, Svastika thả trâu bên bờ sông và bắt đầu cắt cỏ ngay từ buổi sáng.Đến trưa nó đã cắt cỏ xong và nhét đầy cứng hai cái giỏ.
Để gánh cỏ bên này sông, Svastika lùa trâu sang bên kia sông.
Bên kia sông chỉ có rừng mà không có ruộng lúa, thành ra Svastika thường cho trâu ăn bên ấy để có chút thì giờ ngả lưng trên đám cỏ non bên bờ sông gió mát.
Nó chỉ đem theo chiếc liềm.
Chiếc liềm đối với nó rất quý giá vì đó là phương tiện sinh sống của nó.Qua bên kia sông, Svastika giở nắm cơm mà Bala đã gói cho nó từ hồi sáng trong một tờ lá chuối.
Vừa định bốc cơm ăn thì nó nhớ đến vị sa môn trong rừng.
Nó nhớ đến Siddhatta.
“Mình có thể đem cơm này chia xẻ với người ấy.
Người ấy chắc là sẽ không chê cơm của mình là hèn mọn đâu”.Nghĩ như thế, Svastika gói nắm cơm trở lại.
Nó lùa đàn trâu về ăn phía cửa rừng.Rồi nó theo lối cũ, tìm về chốn gặp gỡ chiều qua.Từ xa, nó đã thấy dáng của Siddhatta, ngồi dưới gốc cây đại thọ pippala.
Nhưng Siddhatta không ngồi một mình.
Trước mặt Siddhatta còn có một người khác.
Đó là một cô bé trạc tuổi Svastika, ăn mặc rất tươm tất.
Cô bé vận sari màu trắng đang ngồi nhìn Siddhatta ăn cơm.
Svastika dừng lại.
Nhưng Siddhatta đã ngửng lên, và đã trông thấy Svastika.– Svastika!Người ấy vừa gọi vừa đưa tay vẫy ra hiệu cho nó lại gần.
Cô bé cũng nhìn ra.
Svastika nhận ra cô bé này.
Nó chưa biết tên cô bé nhưng đã gặp cô bé một vài lần trên đường làng.
Svastika bước tới gần.
Cô bé ngồi xích ra một bên.
Siddhatta chỉ một chỗ ngồi trước mặt và ra hiệu cho Svastika ngồi xuống.
Trước mặt Siddhatta có một mảnh lá chuối tươi.
Trên mảnh lá chuối là một nắm cơm và một ít muối mè.
Siddhatta chỉ mới bẻ nắm cơm ra làm hai chứ chưa bắt đầu ăn.– Em ăn cơm chưa? Siddhatta nhìn Svastika.– Thưa chú, con chưa ăn.– Vậy chúng ta cùng ăn cơm với nhau cho vui được không?Nói xong Siddhatta trao cho Svastika một nắm cơm.
Svastika cung kính chắp tay nhưng không nhận.
Nó đưa nắm cơm của nó ra:– Con cũng có đem cơm theo đây.Rồi nó mở gói cơm.
Cơm của Svastika là cơm gạo đỏ không trắng trẻo như cơm của Siddhatta.
Với lại nó không có muối mè.
Nó chỉ có vài hạt muối trắng.
Siddhatta mỉm cười nhìn hai đứa trẻ:– Vậy chúng ta gom lại và cùng ăn chung được không?Nói xong Siddhatta lấy một nửa nắm cơm hẩm của Svastika và ăn ngon lành.
Svastika hơi bỡ ngỡ, nhưng thấy Siddhatta ăn cơm rất tự nhiên nó cũng đưa cơm lên ăn.– Cơm của chú dẻo, mềm và thơm lắm, nó nói.– Đó là cơm của Sujata đem cho, Siddhatta vừa nói vừa nhìn cô bé.À thì ra cô bé này tên Sujata.
Svastika nhìn kỹ lại.
Cô bé này lớn hơn mình, có lẽ lớn hơn một hoặc hai tuổi.
Hai mắt cô ta to đen lay láy.
Svastika ngừng nhai, nói:– Em có gặp chị một vài lần trên đường làng.
Em không biết chị tên Sujata.Sujata nói:– Chị là con gái ông hương cả làng Uruvela.
Còn em, có phải em là Svastika không? Thầy Siddhatta vừa kể chuyện em cho chị nghe xong.
Này Svastika, em đừng kêu thầy Siddhatta là “chú” nữa.
Thầy là sa môn mà, mình kêu thầy bằng thầy thì đúng hơn.– Dạ.Siddhatta ngừng nhai nhìn hai đứa trẻ mỉm cười.– Như vậy là ta khỏi giới thiệu hai con với nhau.
Này các con, thầy thường ăn cơm trong im lặng.
Những hạt cơm và những hạt mè mà các con đem đến quý giá vô cùng.
Ta muốn ăn cơm trong im lặng để thấy được giá trị của những hạt ấy.
Sujata, chắc con ít có dịp được ăn cơm gạo đỏ.
Có thể là con đã ăn cơm rồi, nhưng con nên ăn một miếng cơm gạo đỏ của Svastika đem đến.
Ngon lắm đó con.
Bây giờ chúng ta nên im lặng mà ăn.
Xong bữa cơm thầy sẽ nói chuyện cho hai con nghe.Siddhatta bẻ một miếng cơm từ nắm cơm của Svastika và trao cho Sujata.
Cô bé chắp tay thành búp sen, kính cẩn nhận lấy.
Ba người lặng lẽ ngồi ăn cơm trong cảnh rừng trưa u tịch.Sau khi cơm và muối mè đã hết, Sujata thu lượm các mảnh lá chuối lại.
Cô lấy bình nước trong để bên cạnh, rót vào một cái bát bằng đá duy nhất mà cô đem theo và dâng lên.
Siddhatta tiếp nhận bát nước và trịnh trọng đưa mời Svastika.
Svastika vội nói:– Con xin mời chú, à quên… mời thầy uống trước.Siddhatta nhìn nó, ôn tồn nói:– Con uống trước.
Thầy muốn con uống trước.Và ông nâng bát lên bằng cả hai tay.Svastika hơi luống cuống nhưng không còn cách nào từ chối.
Nó chắp tay lại, đón lấy bát nước và đưa lên uống một mạch cạn chén, rồi trao bát lại cho Siddhatta, cũng bằng hai tay.
Siddhatta chìa bát ra để Sujata rót bát thứ hai.
Khi bát nước đã đầy ông nâng lên với dáng điệu cung kính và thong thả uống từng ngụm nhỏ.
Uống xong bát nước, Siddhatta lại chìa bát ra để Sujata rót cho bát thứ ba.
Bát này Siddhatta đưa lên mời Sujata.
Sujata đặt bình nước xuống trước mặt.
Cô chắp hai tay và nhận lấy bát nước.
Hồi nãy đến giờ mắt Sujata không ngừng quan sát hai người.
Bây giờ cô mới nâng bát nước lên và uống từng ngụm nhỏ giống như Siddhatta vừa uống.
Sujata ý thức rằng đây là lần đầu tiên cô uống nước từ một cái bát mà một người thuộc hạng ngoại cấp uống.
Siddhatta là thầy mình.
Ông đã uống thì tại sao mình lại không uống? Tuy nhiên, cô bé không hề có cảm tưởng mình bị ô nhiễm.
Bất giác cô đưa tay trái của cô ra, và sờ vào đầu tóc của cậu bé chăn trâu ngồi bên cạnh.Cử chỉ rất bất ngờ, khiến cho Svastika không tránh kịp.
Sujata đã chạm được vào đầu Svastika.
Tay phải vẫn còn nâng bát nước, Sujata thu tay trái lại.
Rồi với hai tay cô nâng bát lên và uống hết nước trong chiếc bát.
Cuối cùng cô bưng bát đặt xuống gốc cây, và nhìn hai người, mỉm cười.Siddhatta gật đầu:– Các con đã hiểu được lời ta nói.
Con người sinh ra không có giai cấp.
Nước mắt của người nào cũng mặn, máu của người nào cũng đỏ.
Chia người ra thành giai cấp để mà kỳ thị lẫn nhau, đó là một điều sai lầm.
Thầy đã thấy được điều đó trong khi thầy thiền quán.Sujata trang nghiêm:– Chúng con là học trò của thầy và chúng con tin lời thầy dạy.
Nhưng ở đời hình như không có ai nghĩ như thầy hết.
Ai cũng tin rằng những người Sudra và những người ngoại cấp đã được sinh ra từ bàn chân của Chúa trời Phạm Thiên.
Kinh điển cũng nói như vậy.
Có ai dám nghĩ khác hơn đâu.– Thầy biết.
Nhưng sự thật là sự thật, dù không có ai tin theo.
Một điều sai lầm mà được hàng triệu người tin theo thì cũng là một điều sai lầm.
Các con phải có thật nhiều can đảm mới có thể sống theo sự thật.Để thầy kể chuyện này cho các con nghe.
Hồi đó thầy mới có chín tuổi.
Một hôm thầy đang chơi thơ thẩn một mình ở trong vườn thì có một con chim thiên nga từ trên trời rơi xuống, ngay trước mặt thầy.
Con chim có vẻ đau đớn lắm.
Nó quằn quại trên mặt đất.
Thầy chạy tới ôm nó lên, và thấy có một mũi tên cắm sâu vào cánh nó.
Thầy cầm mũi tên trong tay, ngậm miệng lại, và rút mạnh mũi tên ra.
Con chim run bắn lên, và máu rỉ ra ướt đỏ cả cánh chim.
Thầy vội lấy ngón tay cái ấn lên trên vết thương cho máu ngưng chảy.
Ôm con chim trong tay, thầy chạy vào nhà trong đi tìm cô cung nữ Sundari.
Thầy nhờ cô đi hái một nắm lá dâu nhai nhỏ và rịt lên vết thương của con chim.
Con chim run rẩy.
Hình như nó bị lạnh.
Thầy cởi chiếc áo lông cừu ra, bọc chim vào cho chim ấm, và đặt chim gần lò sưởi.Siddhatta ngưng lại, nhìn Svastika:– Svastika, ta chưa nói cho con biết hồi đó ta là hoàng thái tử, con vua Suddhodana ở thành Kapilavatthu.
Điều này Sujata đã biết rồi.Thầy đang định đi kiếm cơm nguội cho chim ăn