Trong năm 1895, Sherlock Holmes và tôi tới ngụ tại một thành phố lớn có nhiều trường đại học.
Lúc đó chúng tôi trọ trong một nhà cho thuê có đồ đạc, gần một thư viện, để Holmes nghiên cứu một đề tài mà anh thích.
Một buổi tối, chúng tôi tiếp ông Hilton Soames, giám thị và giảng viên tại trường trung học St.
Luke.- Thưa ông Holmes, một chuyện rất khổ tâm vừa xảy ra ở St.
Luke.
Và nếu không có sự may mắn đưa ông tới đây thì không biết xoay sở ra sao.- Tôi đang bận, và mong không bị mất tập trung.
Tôi thật lòng muốn ông nhờ tới cảnh sát thì hơn.- Không.
Không thể được! Khi luật pháp đã khởi động thì chẳng có cách gì làm cho nó ngừng lại.
Mà nhà trường thì không muốn bị mang tai mang tiếng.
Ông là người duy nhất có thể giúp chúng tôi, thưa ông Holmes.Tính nết Holmes đã không khá hơn kể từ khi anh rời bỏ bầu không khí quen thuộc của con đường Baker.
Không có những cuốn sách to lớn, những cuộc phân tích hóa học, sự bừa bộn quen thuộc của anh, thì anh không được thoải mái.
Vả chăng anh đã nhún vai để bày tỏ một sự không đồng ý.
Ngay đó người khách không ngừng tuôn ra những câu nói hối hả.- Thưa ông Holmes, ngày mai bắt đầu cuộc thi lấy học bổng.
Tôi là một trong số các giám khảo về môn tiếng Hy Lạp.
Tôi chọn đề thi là một bài dịch khá dài mà chưa một thí sinh nào dịch qua.
Bản văn được đem đi in.
Tất nhiên là thí sinh nào biết được và chuẩn bị bài làm thì sẽ có nhiều hi vọng hơn.
Chính vì thế mà chúng tôi luôn luôn giữ thật kỹ.Hôm nay, vào lúc 3 giờ, các bản in thử được nhà in gửi đến tôi.
Tôi phải đọc lại thật cẩn thận để bản văn được hoàn toàn đúng ngữ pháp.
Tới 4 giờ rưỡi, tôi vẫn đọc chưa xong.
Thế mà tôi lại bận đi dự tiệc ở bên ngoài trường.
Tôi để các bản in thử trên bàn giấy và vắng mặt khoảng một tiếng đồng hồ.
Những cánh cửa ở trường là cửa kép: bên ngoài làm bằng gỗ sồi và bên trong là lớp thảm bồi.
Khi trở về, tôi ngạc nhiên khi thấy có chìa khóa gắn trong ổ.
Thoạt đầu tôi ngỡ là mình để quên chìa khóa! Nhưng tôi lục tìm trong các túi, chìa khóa của tôi vẫn ở trong túi.
Cái chìa khóa thứ hai do người hầu của tôi, tên là Bannister giữ.
Ông này đã sống với tôi suốt 10 năm và là người ngay thẳng.
Chìa khóa đó, đúng là chìa khóa của ông ta.
Ông ta đã vào phòng tôi để xem tôi có muốn uống trà không, và khi đi ra, ông đã để quên...!Bannister hẳn đã vào trong phòng vài phút sau khi tôi đã đi ra ngoài.
Trong bất cứ ngày nào khác, sự việc đó không có gì quan trọng.
Nhưng hôm nay, thì nó rất là thảm hại.Nhìn lên bàn giấy, tôi thấy ngay là đã có người lục lọi giấy tờ của tôi.
Những bản in thử in trên ba tờ giấy dài.
Tôi đã để chúng cùng một chỗ.
Và giờ đây tôi thấy ba tờ nằm ba nơi: một tờ nằm trên sàn nhà, một tờ ở gần cửa sổ và một tờ nằm ở vị trí cũ.Holmes hơi nhổm người dậy.- Tờ thứ nhất nằm trên sàn nhà, tờ thứ hai ở gần cửa sổ và tờ thứ ba nằm ở vị trí cũ? – Anh hỏi.- Đúng vậy, thưa ông Holmes.
Ông làm tôi kinh ngạc đấy! Làm sao ôn gbiết được điều đấy?- Mong ông cứ tiếp tục câu chuyện.- Trong một lúc lâu, tôi tự nhủ là Bannister đã tự tiện xem giấy tờ của tôi.
Ông ta đã đoan chắc với tôi là không.
Vậy thì có ai đó, khi đi ngang trước cửa phòng tôi, thấy cái chìa khóa và đoán rằng tôi đi ra ngoài nên người đó bước vào xem các bản in thử.
Thật là một điều tệ hại, khi mà một sinh viên được biết trước đề thi, một lợi thế lớn của anh ta trong cuộc đua giành học bổng với các bạn đồng học.Bannister gần như ngất đi khi chúng tôi khám phá ra rằng những bản in thử bị đổi chỗ.
Tôi đã cho ông ta uống vài giọt brandy và để ông ta ngồi xuống ghế rồi khám xét thật tỉ mỉ căn phòng.
Trên cái bàn nhỏ gần cửa sổ, tôi tìm thấy những miếng gỗ vỏ bút chì được gọt.
Còn có một mẩu ruột bút chì bị gãy.
Rõ ràng là kẻ ranh mãnh đã chép vội chép vàng bài thi.
Vì luống cuống y đã làm gấy cây bút chì và đã gọt lại.- Tuyệt vời.
Ông đã gặp may! - Holmes kêu lên.- Chưa hết.
Tôi có một cái bàn rất mới, được phủ bằng lớp da màu đỏ rất đẹp.
Mặt bàn thật trơn và sạch.
Thế mà tôi đã bắt gặp một vết đứt dài 3 inch; không phải là vết xước mà là một vết đứt; ở trên mặt bàn có một cục bột đen nhỏ, trong đó có vài hạt nhỏ giống như là mạt cưa.
Tôi tin chắc là những dấu vết đó do kẻ chép đề thi để lại.
Tôi không thấy dấu chân nào mà cũng chẳng thấy dấu vết nào khác có thể tìm ra đó là ai.
Giữa lúc tôi hoàn toàn nản chí thì sực nhớ ra ông đang ở trong thành phố này.
Xin hãy giúp tôi, ông Holmes! Cuộc thi sẽ phải bị hoãn lại cho đến khi nào các đề thi mới được in xong.
Tất nhiên tôi phải giải thích lý do bằng cách khai ra sự thật.
Như vậy một vụ tai tiếng sẽ nổ ra.
Tôi mong muốn được dàn xếp công việc theo cách kín đáo nhất.- Tôi rất sung sướng được lo vụ này - Holmes nói, đứng lên và mặc áo choàng ngoài vào - Có ai tới thăm ông sau khi những bản in thử được đem tới không?- Có.
Daulat Ras, một sinh viên người Ấn ở cùng trong một cầu thang; anh ta đã vào phòng và hỏi tôi vài chi tiết về cuộc thi.- Anh ta là thí sinh?- Vâng.- Lúc đó các tờ giấy để trên bàn giấy của ông?- Nó còn được quấn thành cuộn.- Nhưng người ta có thể đoán ra đó là những bản in thử?- Chắc chắn là như vậy.- Không có người nào khác vào phòng ông hay sao?- Không.- Có ai đoán biết là các đề thi dang có tại đó?- Không một ai, ngoại trừ nhà in.- Ông Bannister cũng không biết chứ?- Phải.
Tất cả mọi người đều không biết!- Bây giờ Bannister ở đâu?- Ông ta bị bệnh.
Tôi để ông ta lại trong ghế bành.
Tôi vội vàng đi tới đây.- Ông để cửa mở à?- Tôi cất giấy tờ vào trong ngăn tủ có khóa.- Nếu người sinh viên Ấn Độ mà không đoán biết cuộn giấy đó là những bản in thử thì người đụng tới đề thi là người đã tình cờ bắt gặp, mà trước đó, họ không hề biết là đề thi có mặt ở đó.- Dường như vậy.holmes cười một cách khó hiểu.
Anh nói:- Vậy thì, hãy tới nhà ông xem sao, thưa ông Soames.Căn phòng được dùng làm văn phòng của ông giáo có một cửa sổ thấp, gắn lưới sắt, nó nhìn ra cái sân cũ của trường.
Một cửa ra vào mở ra trên cầu thang đá.
ông giám học ở tầng một.
Ba sinh viên ở các tầng trên, mỗi người một tầng.
Khi chúng tôi tới hiện trường, gần như đã vào đêm.
Holmes quan sát kỹ khuôn cửa sổ từ mé ngoài.Anh đứng nhón chân, nghển cái cổ dài ra mà ngó vào trong phòng.- Hắn đã vào trong phòng qua ngả cửa chính.
Màng lưới sắt của cửa sổ ắt hẳn đã không cho y đi xuyên qua đây - Ông giám học nói.- Thật vậy sao? - Holmes nói khi ném một tia nhìn kỳ lạ về phía thân chủ - Thế thì chúng ta nên vào trong xem xét tiếp.Ông giám học mở cửa chính ra và dẫn chúng tôi vào trong văn phòng.
Chúng tôi đứng lại trên ngưỡng cửa trong lúc Holmes quan sát tấm thảm, anh nói:- Ở đây chúng ta chẳng tìm ra được dấu vết nào.
Trời quá khô ráo! Ông Bannister dường như đã bình phục.
Ông đã để ông ấy lại trong ghế bành.
Cái ghế nào?- Cái ghế gần bên cửa sổ.- Giờ đây các ông có thể vào được rồi - Holmes nói.
- Tôi đã xem xong tấm thảm.
Trước hết chúng ta hãy quan sát cái bàn nhỏ.
Hiển nhiên là người nọ đã lấy những bản in thử, tờ này tiếp tờ kia.
Người đó ngồi vào cái bàn nhỏ gần bên cửa sổ, bởi vì từ đó, hắn có thể canh chừng việc trở về qua ngả cửa chính mà bỏ trốn.- Sự thật thì hắn không thể làm thế.
Bởi vì tôi trở về qua ngả cửa nhỏ, phía bên kia.- A, đó là điều rất hay! Xin hãy cho tôi xem ba tờ giấy thi.
Không có dấu vết ngón tay.
Không! Thoạt đầu hắn lấy tờ giấy này và đã chép.
hắn cần phải mất bao nhiêu thời gian để làm công việc này? Tối thiểu cũng mất 15 phút.
Đoạn hắn vứt tờ giấy đã chép xong xuống đất, rồi lấy tờ thứ hai.
hắn hẳn đã chép được một nửa của tờ giấy thứ hai thì thấy ông về, nên hắn phải bỏ trốn, rất hấp tấp, bởi vì hắn không kịp xếp lại các tờ giấy này như cũ.
Ông không nghe thấy những tiếng chân hối hả trên cầu thang khi ông trở về qua ngả cửa ngoài sao?- Không.- Hắn đã viết hết sức vội vã nên làm gấy đầu bút chì, và hắn phải vót lại.
Điều này rất đáng chú ý, Watson.
Cây bút chì này có một chiều dài bình thường và ruột bút chì thật mềm.
Vỏ bên ngoài màu xanh đậm.
Tên nhà sản xuất được khắc bằng chữ nhũ màu bạc.
Cái mẩu còn lại dài gần 1 inch.
Thưa ông Soames, hãy tìm một cây bút thuộc loại đó, và ông sẽ tìm ra được người cần tìm.
Tôi còn dám nói rằng hắn có một con dao nhíp lớn, rất cùn.Ông giáo sư hơi bị choáng ngợp trước dòng thác những thông báo đó.- Tôi theo kịp ông về một số điểm, nhưng về cái chiều dài thì ...Holmes đưa cho ông ta coi một mẩu vỏ bút chì trên có những chữ NN mà không có bất cứ một chữ nào khác tiếp theo sau.- Ông thấy chứ?- Không ngay đến giờ đây cũng chưa ...- Anh Watson, những chữ NN này có thể là gì? Hai chữ cuối của một từ.
Anh đã biết rằng Johann Faber là nhà sản xuất bút chì.
Cây bút chì còn lại một khúc ngắn tiếp theo chữ Johann ...Anh nghiêng cái bàn nhỏ dưới ánh sáng đèn điện.- Nếu người đó viết trên giấy mỏng thì tôi sẽ tìm thấy dấu vết kiểu chữ của y trên cái mặt phẳng nhẵn bóng này.
Nhưng không, tôi không thấy gì hết.
Hãy thử xem cái bàn giấy của ông.
Tôi đồ chừng đám nhỏ này là đống chất đen lợt mà ông đã nói với tôi.
Hình chóp và rỗng.
Ông nói đúng, những hạt mạt cưa ở bên trong.
Điều này thật là đáng chú ý! Và vết đứt, đúng là một vết rách, bắt đầu bằng một vết xước mỏng và chấm dứt bằng một cái lỗ rách xơ ra.
Cánh cửa này dẫn tới đâu?-Vào phòng ngủ của tôi.- Kể từ lúc xảy ra câu chuyện, ông có vào trong phòng đó lần nào không?- Không.
Ngay tức khắc, tôi tới đằng nhà ông.-Tôi mong muốn được xem qua.
Căn phòng thật duyên dáng, với cái kiểu kiến trúc cổ này! Chờ một chút, để tôi quan sát cái sàn nhà này...!Tôi không thấy gì cả.
Còn tấm ri-đô này? Ông treo quần áo ở đằng sau.
Nếu ai đó muốn nấp trong căn phòng này thì y sẽ trốn vào đây, bởi cái giường thì quá thấp và phòng vệ sinh thì không đủ rộng.
Chẳng có ai đâu, chắc vậy?Theo cái cách mà Holmes nhấc tấm ri-đô lên, tôi hiểu là anh sẵn sàng ứng phó với mọi sự.
Thật ra, góc nhà đó không chứa đựng cái gì khác hơn là vài bộ quần áo treo trên những cái mắc áo.
Holmes xoay gót và bất thình lình cúi xuống.- Này! Cái gì đây nhỉ? - Anh reo lên.Đó là một cái tháp nhỏ chất đen, giống hệt với cục nhỏ mà chúng tôi đã thấy trên bàn ở văn phòng.
Holmes nhặt lên và quan sát nó.- Người khách của ông đã để lại những dấu vết ở trong phòng ngủ cũng như văn phòng ông đây này.- Hắn vào đây để làm gì?- Ông quay về theo một ngả mà hắn không tiên liệu được, và hắn chỉ được báo động khi ông đến trước cánh cửa.
Hắn bèn quơ lấy tất cả những gì có thể tố giác hắn và hối hả chui vào phòng ngủ của ông đế trốn.- Vậy trong suất thời gian tôi nói chuyện với Bannister trong văn phòng, người đó đã ở trong phòng ngủ của tôi hay sao? Thưa ông Holmes, liệu có khả năng nào khác được chúng ông chưa quan sát cửa sổ phòng tôi.- Những ô vuông hình thoi, sườn bằng que chỉ, ba miếng kính rời, một xoay trên những bản lề khá lớn đủ cho một người có thể lách mình qua.- Đúng vậy.
Và nó mở ra một góc sân.
Người đó đã vào phòng qua ngả cửa sổ, để lại những dấu vết trong phòng mà y đã đi qua, đoạn bỏ theo cửa chính để ngỏ mà ra ngoài.Holmes lắc đầu nói:- Ông đã bảo với tôi rằng có ba sinh viên sử dụng cái cầu thang này và thường hay đi ngang trước cửa phòng ông?- Vâng.- Và cả ba đều dự thi? .- Vâng.- Ông có nghi ngờ người nào không?- Đây là một vấn đề rất tế nhị.- Tôi chẳng muốn phát biểu chút nào khi chưa có chứng cớ.- Tầng lầu một là anh Gilchrist, một người hoàn hảo và là một lực sĩ đẹp.
Anh ta chơi trong đội bóng bầu dục và khúc côn cầu của nhà trường, là tay vô địch môn chạy vượt rào và nhảy xa.
Thân phụ anh là ngài Jabez Gilchrist, một nhà quý tộc bị phá sản trên các trường đua ngựa.
Người con trai đó nghèo nhưng làm việc chăm chỉ và thông minh.Tầng lầu hai là nơi Daulat Ras cư ngụ.
Anh chàng Ấn Độ này rất trầm tĩnh và kín đáo.
Anh học tập tốt, nhưng tiếng Hi Lạp thì yếu.
Anh chăm học và có phương pháp.Tầng lầu chót có Miles McLaren.
Anh ta rất siêng học, một trong những học sinh sáng suốt nhất của trường.
Nhưng anh ta lại thất thường, nghịch ngợm, vô nguyên tắc.
Trong năm thứ nhất, anh ta suýt bị đuổi học vì một vụ đánh bài.
Trong suốt quý này, anh ta đã đi chơi rong và ắt hẳn anh phải nhắm tới kỳ thi với nỗi kinh hoàng.- Vậy là ông nghi anh ta?- Tôi không dám đi xa tới thế.
Nhưng một người có hành vi như thế sẽ dễ bị người khác nghi ngờ.- Giờ đây, tôi muốn gặp ông Bannister.Đó là một người bé nhỏ, trạc 50 tuổi: Nước da trắng, không râu; tóc hoa râm, mặt tròn trịa, có thoáng qua những chứng giật gân mặt và các ngón tay cứ luôn luôn bắt chéo vào nhau rồi lại buông ra.- Chúng tôi đang điều tra về cái vụ không may mắn đó, Bannister! - Chủ ông ta nói.- Vâng, thưa ông.- Hẳn ông đã để cái chìa khóa lại trên cửa? - Holmes hỏi ông ta.- Vâng, thưa ông.- Phải chăng là sự khác thường, khi ông lơ đễnh đúng vào cái ngày mà những tài liệu lại để ở trong phòng?- Thật hoàn toàn đáng tiếc, thưa ông.- Ông vào đây lúc mấy giờ?- Khoảng bốn giờ rưỡi, giờ chủ tôi dùng trà.- Ông ở lại trong bao lâu?- Khi thấy ông chủ không có ở đây, tôi bỏ đi ngay.- Ông có nhìn vào các giấy tờ để trên bàn không?- Không, thưa ông.- Làm thế nào mà ông lại có thể để cái chìa khóa ở trong ổ khóa?- Tôi đang bưng khay trà.
Tôi tự nhủ là sẽ quay lại lấy chìa.
Thế rồi tôi quên luôn.- Cánh cửa bên ngoài có một bộ phận đóng tự động không?- Không, thưa ông!- Thế là nó vẫn mở suốt trong thời gian đó.- Vâng.- Bất cứ ai từ trong phòng cũng có thể đi ra bằng cửa đó.- Vâng.- Khi ông chủ trở về và cho gọi ông, thì ông rất bối rối?- Vâng.
Tôi hầu hạ ở đây đã lâu và một việc như vậy chưa bao giờ xảy ra.
Tôi gần như bị ngất xỉu.- Tôi biết.
Ông ngồi tại đâu khi ông bắt đầu cảm thấy khó thở?- Ở đây gần bên cánh cửa.- Thật là kỳ cục.
Ông tới ngồi trong cái ghế bành đằng kia, trong góc này.
Tại sao ông không ngồi ở những cái ghế khác?- Đối với tôi điều đó không có gì là quan trọng.
Miễn sao tôi được ngồi xuống...- Tôi thật sự tin là anh ta không dính dấp vào vụ này, thưa ông Holmes - Giám học nói.- Ông vẫn ngồi đó khi chủ ông đã bỏ đi?- Chỉ trong một hay hai phút.
Đoạn tôi đóng cửa lại rồi leo lên phòng tôi.- Cám ơn, thế là đủ - Holmes trả lời - Ồ, còn một điều này nữa: ông không nói với một trong ba sinh viên rằng có một biến cố vừa xảy ra chứ?- Tôi không nói một lời nào.- Rất tốt.
Giờ đây, chúng ta hãy đi dạo trong chốc lát ngoài sân.Ba ô vuông màu vàng lấp lánh ánh sáng ở phía trên chúng tôi .- Ba con chim của ông đều đang ở trong tổ - Holmes nói khi ngước lên nhìn - Này chuyện gì xảy ra vậy? Một trong ba người tỏ ra khá dao động?Đó là người sinh viên Ấn Độ chợt hiện ra trên bức mành cửa.
Anh ta đi đi lại lại trong phòng.- Tôi muốn được nhìn thấy họ gần hơn một chút - Holmes nói.- Dạ được.
Mấy phòng đó nằm trong cái phần cổ xưa nhất của nhà trường và thỉnh thoảng chúng tôi đưa khách tới đó tham quan.
Các ông hãy cùng đi với chúng tôi.- Cần nhất là đừng có gọi tên! - Holmes thì thầm khi chúng tôi gõ cửa phòng Gilchrist.Một thanh niên to con, dong dỏng cao, mái tóc màu gai, mở cửa và