Dập đầu xuống nền đá lạnh tạo thành ba tiếng vang đanh chắc, thị Vũ ngẩng đầu, mắt chứa chan thành khẩn cùng sự hối hận giả dối.
"Dạ cháu xin lạy hai bác Cả, bác gái Hai, bác gái Ba, cô Út, trước hết cháu xin tội với các vị vì đã làm mọi người phiền lòng. Thầy u cháu mất sớm, cháu thân đơn thế cô không nơi nương tựa, vừa lúc lại được bà già cùng các cô các bác đón về nuôi dạy. Ơn dưỡng dục chưa trả, cháu đã mang đến nhục nhã cho cả nhà, quả là tội cháu đáng chết vô cùng."
Ông Cả muốn nói gì đó, song lại thấy vệt máu trên trán nàng cùng gương mặt non nớt sầu thảm, lại thôi.
Mắt hướng về ông Cả, nàng ra vẻ muốn khóc lại không thể, lệ rưng rưng nghẹn ngào bật thành lời. "Thưa bác Cả, cháu biết tội mình dù có kêu oan cũng là chuyện đã rồi, vết nhơ trên gia tộc đã không thể gột rửa. Cháu biết cháu đáng bị dìm lồng lợn để răn dạy người đời thủ đạo luân thường, nhưng hai bác là người nhân hậu nên đã bao che để đóng cửa dạy riêng. Cháu hết lòng biết ơn hai bác vì tình nghĩa thâm hậu này, đời cháu nguyện cắn cỏ ngậm vành để trả ơn cứu mạng."
Sự trầm trọng trên gương mặt ông Cả, sau khi nghe nàng thành khẩn tạ ơn đã từ từ giãn ra. Trước giờ không tiếp xúc nhiều, ông cứ ngỡ Vũ chỉ là một đứa trẻ yếu ớt, ngây thơ, chuyện đời không mấy hiểu. Nào ngờ ngay tại thời điểm này có thể bình tĩnh nói những lời phải đạo, nếu không phải là một đứa được giáo dưỡng tốt, đã không thể hành xử có trước có sau trong hoàn cảnh hỗn loạn nhiễu nhương như vậy.
"Chuyện xảy ra cháu không có cách nào giải thích cho bản thân. Cháu và cậu Hai quả thật đã làm ra chuyện đồi phong bại tục, cho dù bên trong có uẩn khúc gì thì cũng là chuyện đã rồi, thanh danh đã không thể cứu vãn. Cháu nào có mặt mũi để cậu Cả cưới cháu vào nhà nữa chứ ạ? Cháu mang ơn bác Cả sâu sắc như vậy, cho dù ép cháu chết, cháu cũng không muốn vấy nhơ gia tộc Nguyễn Hoài. Vậy nên em xin lạy cậu Cả đấy...! Cậu chớ có vì một chút thương hại với em mà làm ra chuyện khiến thầy mẹ cậu đau lòng, tổn hại đến danh dự toàn họ. Nếu cậu còn ép uổng ân nhân của em, em cũng đành lấy chết để đền tội."
Nàng biết ông Cả thích kẻ kiên cường, dám làm dám chịu, hiểu thời hiểu thế. Nếu giờ phút này nàng vạch mặt cậu Cả, hoặc như kiếp trước gào khóc kêu oan, oằn lên oán trách ông bà Cả để đả động đến bà già, kết thúc cũng sẽ làm ông Cả giận dữ, trách nàng vô ơn, vô lễ mà thôi. Đi với bụt thì mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy, giờ đã biết ông Cả vướng mắc gì trong lòng, nàng chỉ việc nhắm vào đó mà tháo gỡ. Còn về việc nàng có tội hay không ông vốn nào quan tâm, quan trọng là nàng có thể kéo thấp phần thiệt hại danh dự của gia tộc xuống đến mức có thể.
Ánh mắt Phát trầm xuống, lần đầu tiên quay lại chăm chú nhìn nàng. Gã tính sai rồi sao? Lẽ ra ngay thời khắc này nàng phải bù lu bù loa, kêu oan thấu trời mới đúng, sao có thể bình thản nhận sai như vậy? Mà cách nhận sai này cũng thật cao thâm, khiến cho người khác càng cảm thấy nàng thật sự oan uổng, lại là đứa trẻ hiểu chuyện thấy thương, ngay thời điểm nhục nhã này còn lo nghĩ cho gia tộc. Một cô gái lễ nghĩa như vậy, ai mà nghĩ có thể làm ra loại chuyện đồi phong bại tục như tư thông cùng em chồng chứ?
"Nói như thế," ông Cả thở dài, giọng hơi dịu xuống. "Chuyện vừa xảy ra quả thật có điều khuất tất ư?"
Vũ lúc này mới để vài giọt nước mắt chảy xuống, tựa như kiềm hãm đau thương bất thành, toàn thân run lên trông đáng thương vô cùng, dẫu không nói lời nào cũng khiến cho Sáu Hạ và Bảy Đại bất giác ngấn lệ. Cô Năm, bà Hai, bà Ba tuy không biểu lộ thất thố gì, cũng nhướn mày thông cảm. Duy chỉ có bà cô Út là dửng dưng nét mặt duy trì sự khinh bỉ.
Vũ thở phào trong lòng. Đời này, điều khó khăn nhất không phải khiến người ta tin nàng, mà làm người ta thông cảm với nàng. Trải qua biết bao cay đắng, nàng nhận thức sự thông cảm là một điều xa xỉ mà con người không dễ giao ra, đặc biệt khi họ đang tức giận. Muốn người khác thông cảm với nàng, đầu tiên nàng phải khiến họ cảm thấy nàng và họ có cùng một cách nghĩ. Hay nói một cách khác, nàng phải đồng cảm với họ trước. Vũ xem như vừa làm được chuyện đó, giờ thì đến lượt họ đáp trả.
"Thưa thầy," cậu Bảy gạt nước mắt bước ra, giọng kiên quyết. "Chị Vũ đã bày tỏ như vậy, lẽ nào thầy còn đắn đo sao? Trên dưới nhà này ai mà không biết anh Hai thương con Ly, đâu thể nào tự dưng đi kiếm chị Vũ tình tự được? Huống hồ nơi xảy ra chuyện lại chính là khuê phòng của chị Vũ. Anh Hai dù trước giờ quá đáng, lại chưa bao giờ dám đột nhập vào khuê phòng con gái để làm bậy. Con tin chuyện này nhất định có điều khuất tất."
Bà Cả vốn trước giờ thương nhất là cậu Hai. Nghe con chồng phân tích như thế, mắt bà sáng lên, lập tức quay sang ông Cả. "Cậu Bảy nói cũng có lý ông ạ. Chuyện này rõ ràng có gì đó khuất tất. Thằng Dương nhà ta nhất định không thể chủ ý làm ra loại chuyện đảo loạn luân lý này!"
Ông Cả còn lạ gì cái sự thiên vị thằng Hai của bà Cả nữa, bèn chỉ lặng lẽ gật đầu. Bà Cả vui mừng ra mặt, lập tức cho gọi bọn người hầu lên hỏi chuyện. Trong lúc bọn con hầu rụt rè đáp chuyện bằng thứ giọng lơ lớ pha lẫn tiếng Tày, Vũ chỉ im ắng quỳ một bên, lâu lâu đưa tay lên dụi mắt ra chiều oan ức, thiệt thòi, hoàn toàn không chú ý đến ánh mắt dò xét của cậu Phát.
Sau một lúc tra hỏi, quả nhiên để bà Cả lôi ra một mớ chi tiết vô lý. Một trong số đó chính là khi bọn con hầu đến cửa, rõ ràng nghe cậu Hai đang gọi tên con Ly chứ không phải Vũ. Ông Cả nhăn mày suy nghĩ, xem ra thằng con giời đánh của ông đã nhầm con dâu cả thành con hầu nó thích mới làm ra chuyện đồi bại này. Huống hồ, chuyện cậu Hai Dương xin ông cả cho lấy con hầu Lưu Ly làm vợ trên dưới nhà này ai mà chẳng biết. Lúc đó ông không bằng lòng vì Vũ đã quỳ xuống khóc lóc van xin bà cụ Tý giúp con hầu, bản thân Ly hai năm nay cũng đưa ra một vài ý tưởng giúp đỡ ông không ít trong việc quản lý sổ sách ở xưởng đúc, ông vì xem trọng nó nên cũng không muốn ép uổng. Con hầu kia là một cô gái thông minh trí tuệ, nếu sau này có thể để làm vợ nhỏ của thằng Cả, giúp nó quản lý xưởng đúc cũng là một chuyện không tệ. Nào ngờ, chính sự băn khoăn không biết gả con Ly cho ai mà ông đã để chuyện hướng đến bi kịch ngày nay. Đúng là oan nghiệt!
"Thôi, thôi, bây dẫn cậu Hai lên đây tao hỏi chuyện," ông Cả phất tay.
Thoáng thấy thầy mình đã ngầm ra quyết định, cậu Cả Phát nheo mắt. Gã biết ông sẽ phán thế nào. Nếu đều đã rõ ràng đây là một sự hiểu lầm tai hại, ông nhất định sẽ mở ra cho Vũ một con đường sống bằng cách gả thị cho thằng Dương. Gã không thể để chuyện này xảy ra được. Gã biết nếu thị Vũ còn tồn tại trên đời ngày nào, Ly sẽ còn xa lánh gã ngày đó. Nàng là một cô gái đầy nguyên tắc, nàng không cam chung chồng với người, càng không muốn làm tổn thương cô chủ thân thiết từ tấm bé. Nếu Vũ còn ở lại đây sẽ không thể dứt tình với gã, Ly cũng vì thế mà không thể buông xuống khúc mắc để tiếp nhận gã làm chồng.
Gã bày ra biết bao thiên la địa võng, từ hôn với Vũ, tách ra chủ tớ bọn họ, thậm chí cả cơ hội lập công để Ly lấy thiện cảm với thầy gã cũng đã cẩn thận sắp bày, có lẽ nào vì một khắc bất cẩn mà hóa ra bèo bọt?
"Thưa thầy," Cả Phát đứng ra, khoanh tay cúi đầu. "Thầy Biền bảo chú Hai vì quá say, đến mai cũng chẳng thể tỉnh lại. Lúc này mà kêu lên hỏi chuyện cũng không thể rõ ràng đầu đuôi. Chẳng bằng thầy có ý gì thì cứ nói ra đây mọi người cùng nghiền ngẫm, đợi chú ấy tỉnh dậy cũng dễ thuyết phục hơn."
"Hừ! Nó nghĩ nó là ông Tạo ông Tổng chắc? Còn để mọi người thuyết phục? Gây ra chuyện thế này còn bàn bạc gì nữa? Dĩ nhiên là phải lấy cái Vũ làm vợ rồi!"
"Thầy! Tính của chú Hai không phải thầy không biết. Chuyện chú ấy không muốn làm, e là..."
"E là cái gì? Tôi là thầy của các cô các cậu, không lẽ tôi nói một nó dám cãi hai sao?! Thường ngày thì lêu lổng ăn chơi, cờ bạc rượu chè, trêu hoa ghẹo nguyệt, tiếng xấu đến tám bản mười mường cũng hay. Giờ đã gây ra tội tày trời dụ vợ của anh trai, tôi xử thế này là nhẹ lắm rồi! Nó còn dám ý kiến? Cũng may việc đính hôn giữa cậu và cái Vũ chỉ là chuyện trong nhà, ngoài bản ngoài mường ít người hay biết, bây giờ có gả cái Vũ cho thằng Dương thì cũng không nhiều kẻ dị nghị. Chuyện cứ vậy đi!"
Cậu Cả Phát ngẩng đầu, mắt long sọc, dáng người chồm chồm như thể bức xúc vô cùng.
"Thưa thầy! Vậy thầy có bao giờ nghĩ cho con chưa?! Con và cái Vũ từ nhỏ đã lớn lên bên nhau, ước hẹn trăm năm. Nay thầy gả người con yêu cho chú Hai, thầy bảo con sau này làm sao đối mặt với vợ chồng chúng nó? Thầy muốn con đau lòng đến chết hay sao?!"
"Vậy chứ mày muốn gì?" ông Cả đứng phắt dậy, đỏ gay cả mặt, ngón tay chỉ thẳng vào mặt thằng con trai đích trưởng. "Không lẽ mày muốn thầy bất chấp đạo lý, chường cái mặt già này ra lấy một con đàn bà bị em mày dâm dục cho mày?! Mày muốn sau này thầy mẹ mày ra đường phải đội gầu lên mặt, cả đời không thể ngóc đầu làm người?!"
Khốn nạn! - Vũ lầm bầm rủa xả, hai bàn tay nắm chặt - Nguyễn Hoài Phát, mày đúng là cái thứ bạc ác độc địa! Vì sao tao đã nhân nhượng, mày lại đuổi cùng giết tận?
Thấy con mình thường ngày ngoan ngoãn, thấu tình đạt lý, nay vì nàng mà cãi thầy cãi mẹ, nàng cho dù có oan cỡ bà Thiết, bà Kính(*), ông Cả cũng sẽ chẳng khoan hồng. Đối với nỗi oan của một đứa trẻ mồ côi ăn nhờ ở đậu nhà ông thì hòa khí giữa các con ông quan trọng hơn nhiều.
Đứng dậy đâm đầu vào rường cột phía sau lưng cậu Bảy Đại, Vũ biết chắc thằng bé nhất định sẽ lao vào cản mình, bèn hãm lực để không làm tổn thương bản thân quá nghiêm trọng. Quả nhiên như nàng dự liệu, cô Hạ, cậu Đại và bà Ba xúm lại đỡ nàng ngồi lên ghế, cô Hạ còn rút khăn lụa ra ấn lên vết máu trên trán nàng.
"Thầy ơi, xin thầy và anh Cả đừng gây nữa! Không lẽ hai người muốn chị Vũ chết hay sao?" cậu Bảy ấm ức than.
Ông Cả Trị và cậu Cả Phát đều ngỡ ngàng, đoạn cùng bà Cả và bà Hai chạy đến nhìn Vũ.
"Giời ơi sao lại dại như thế hả cháu...?!" bà Cả chảy nước mắt, phải nhờ bà Hai đỡ mới đứng vững. Phía sau bà chỉ còn bà Út nhếch miệng thầm mắng Vũ là phường giả tạo.
Ông Cả lắc đầu, mặt chứa điều bất đắc dĩ. Ông không sợ đứa cháu họ hàng này chết, chỉ sợ cái chết của nó sẽ mang lại điều tiếng cho nhà ông. Điều này Vũ cũng quá rõ, sống gần ba mươi năm trên đời, nàng còn không thể nhìn mặt đoán ý thì đã sớm uổng phí năm tháng bôn ba.
Không còn cách nào khác, nếu đã không thể dùng sự thương hại để ở lại nơi này, nàng đành dùng kế hoãn binh, chờ đến khi bà già khỏi bệnh, họa may mới có thể trở mình.
Đẩy mọi người ra, nàng yếu đuổi quỳ xuống, chắp tay vái lạy, lệ tuôn như mưa.
"Cháu lạy bác Cả, em lạy cậu Cả, xin hai người đừng vì cháu mà bất hòa khiến nhà cửa không yên. Cháu đã mang tội, lẽ nào còn khiến nhà ta phiền lòng? Cháu bây giờ không cầu gì cả,