Khói trắng vấn vít quanh đỉnh đồng song long, tỏa vào không gian vàng vọt mùi Giác trầm nhẫn ngọt. Ông Cả Trị ngồi bắt chân trên sập, trải tờ giấy bản Yên Thái trắng ngà trước mặt rồi cúi đầu chậm chạp vung bút. Búi tó muối tiêu sợi bạc sợi đen khẽ rung nhẹ theo từng cử động của người thợ đúc già. Ngoài hiên, gió đầu xuân mang theo mùi mạ mới nhàn nhã bay bay...
Nét dọc nét ngang, ông gác bút, cầm trang giấy lên đưa cho thằng con trai thứ lúc bấy giờ vẫn đang ngồi trên ghế đối diện.
Cậu Hai Dương cúi đầu đón lấy trang giấy từ thầy mình.
Là một chữ "đạo".
"Cậu có nhớ đây là gì không?"
Dương gật đầu, mắt mờ mịt không rõ cảm xúc.
"Thưa, là chữ đầu tiên thầy đích thân dạy con viết."
Gác một tay lên gối, tay kia cầm quạt phẩy nhẹ, ông ung dung hỏi tiếp. "Vậy, cậu còn nhớ vì sao thầy không dạy cậu viết tên mình, mà cứ nhất định bắt cậu tập chữ này trước tiên không?"
Dương thinh lặng một lúc, đến lúc ông nghĩ cậu đã quên, cậu lại mở miệng thưa.
"Thưa thầy, là vì thầy muốn con một đường thẳng bước, mãi mãi tiến lên."
Ông Cả gật gù, đoạn lại thở dài buồn bã.
"Chỉ tiếc, thầy cậu lúc đấy vì gia nghiệp bộn bề, mãi mê buôn bán mà bỏ lơ việc dạy dỗ cậu, khiến chữ đạo của cậu bị đứt gánh giữa đường, tâm lùi chí thối trong rượu chè đàng điếm, cuối cùng trở thành như ngày nay..."
Dương lắc đầu, vội vã vén tà áo, chống một tay lên ghế quỳ hẳn xuống đất.
"Nào có phải do thầy? Anh Cả, chú Tư và chú Bảy cũng đâu có ai trở nên lụn bại như con? Là do con trai có tội. Chữ đạo ngày ấy con vẫn mãi khắc ghi trong lòng, chỉ trách con trẻ lúc đó tuổi nhỏ ham chơi, ngu si mê muội, dễ bị phù hoa cám dỗ mà sinh ra bê tha lười nhác, đến lúc giật mình tỉnh dậy thì đã lãng phí gần một phần ba đời người, bản thân cũng tự biết mình khờ khạo không bì được với anh với em, tâm nản chí tàn nên đành buông tay để mặc. "
"Tâm nản chí tàn, khờ khạo không bì được với anh với em?" mép râu ông Cả hơi giật, mắt nheo nheo không nhìn được là phật ý hay bật cười. "Thế mà trong vòng vài ngày ngắn ngủi lại đủ tâm lực ngụy tạo nên cái bằng chứng hoàn hảo thế này cơ đấy!"
Nói rồi ném ra sàn quyển sổ cậu đã dâng lên ông lúc sáng.
Dương cụp mắt, cúi đầu tỏ vẻ tránh né, bờ vai hơi run lên.
"Con tự mình biết tội... Mong thầy xử phạt!" dập đầu xuống đất kêu thành tiếng, Dương run giọng van nài.
"Biết tội?" ông Cả rít khẽ, thõng chân xuống giường cầm lấy cây roi đặt trên bàn bắt đầu quất xuống vai thằng con thứ. "Tao đã dạy chúng mày thế nào? Anh em như thể tay chân, một giọt máu đào hơn ao nước lã! Cho là anh mày nó có thật sự sai đi nữa, mày làm sao có thể làm bẽ mặt nó như thế giữa chốn đông người? Vì một ả đàn bà? Mày thấy đáng sao? Đáng sao?! Chữ đạo tao dạy mày kia không chỉ là đường đi nước bước, mà còn là đạo giời đạo đất, nghĩa huynh đệ thủ túc đấy! Ra đường ăn chơi thì thua thiệt người ta, về nhà lại vì đàn bà dùng chút khôn lõi hại cả anh Cả! Mày đúng là hết thuốc chữa rồi...! Cái thứ khôn nhà dại chợ...! Tao đánh cho mày tỉnh! Cho mày tỉnh!"
Dương cúi xuống chịu đựng hơn chục roi, đoạn bất ngờ ngẩng đầu, đưa tay chụp lấy roi của ông Cả, mắt đỏ hoe long lên đầy oán tức, tựa như không còn có thể kiềm chế cảm xúc.
"Vì đàn bà? Thầy nghĩ việc hôm nay con làm chỉ vì cái Vũ thôi sao?! Thầy chỉ biết lo cho anh Cả, vậy có nghĩ đến con không? Thầy biết anh Cả đã làm gì không? Nếu không vì cái sự trả đũa ngớ ngẩn của anh Cả, chân của con bây giờ có thành vậy sao?! Vì đàn bà mà hại cả người thân, anh ấy mới là lợi hại nhất đấy!"
Nói đến đây thì mắt trợn to như vừa lỡ miệng, lập tức buông tay, im bặt cúi đầu.
Ném roi sang một bên, ông Cả thở hắt ra một cách nặng nhọc rồi cúi người đỡ con trai ngồi lên sập, bẵng đi một lúc mới trầm trầm lên tiếng, giọng điệu bỗng đâu bình tĩnh đến lạ.
"Ngồi cả buổi chiều, cuối cùng phải đánh mới chịu nói ra đấy. Con với chả cái, cứng đầu thế này thật chẳng biết giống ai!"
"Thầy...?" Dương mở to mắt đầy kinh ngạc.
Ông Cả đưa tay phát mạnh lên đầu con trai.
"Mày còn thầy thầy cái gì? Thầy nuôi mày từ nhỏ đến lớn, chẳng lẽ không biết tính mày? Hưởng lạc ăn chơi đã quen nên trì trệ đầu óc, hằng ngày đến tắm trước hay ăn trước cũng lười suy nghĩ, lần này lại chịu khó vắt óc bày cả màn kịch vàng lỗi này ra để bẽ mặt thằng anh mày, nếu chỉ vì bênh vực cái Vũ thì cũng không cần làm quá như thế. Nó hẳn đã đạp trúng đuôi mày nên mày mới sừng cồ lên như thế này đây, đúng chửa?"
Dương méo mặt, tay đưa lên xoa xoa chỗ vừa bị ông Cả đánh. Thấy ông lại nhấc tay, cậu hốt hoảng ngửa người ra tránh né.
"Mày né cái gì? Thầy có định đánh mày nữa đâu?" ông Cả quát, tay với ra sau lưng cậu cầm cái quạt mo. "Chịu đau chả được còn bày đặt anh hùng thì chớ! Mày tức thằng Phát là thế, sao lúc sáng không đem hết chuyện nó mua chuộc thằng Nhượng gài vợ mày vào bẫy cho làng nước nó nghe? Rồi vào đây ngồi cả buổi cũng không thèm đả động một lời về việc đó với thầy?"
"Con..." Dương túng túng. "Nếu làm thế... thầy u sẽ càng đau lòng..."
Mắt ông loe lóe chút cảm động, đoạn sực tỉnh, lấy quạt đập một phát nữa lên đầu con trai.
"Tiên sư mày...! Thế mày nghĩ mày tấn công anh mày thì thầy u không buồn chắc? Đã sợ thầy u phiền lòng sao chẳng im hơi lặng tiếng luôn?"
Dương giật phắt đầu lên, giọng ấm ức.
"Con vốn muốn im... nhưng cứ nhìn đến cái chân gãy, con ức lắm thầy ạ! Đã thế lúc sau anh Cả còn cầm vàng đến xui con bỏ cái Vũ đi, con càng tức! Đời thuở có anh trai nào lại vì muốn đá em dâu ra khỏi nhà mà ra tay nặng đến thế cơ chứ? Con không cam tâm, nên mới tương kế tựu kế..."
Thấy ông Cả đã đặt một tay lên lưng mình vỗ nhẹ, cậu thở dài, hạ giọng.
"Nhưng về sau khi bình tĩnh con lại nghĩ, vạch trần hết mọi việc sẽ làm anh Cả bị u đánh chết mất...! Bấy lâu con vốn đã cảm thấy có phần tội lỗi vì được thầy u yêu thương chiều chuộng nhiều hơn, lần này anh Cả tuy quá đáng, nhưng chưa đến nổi để con phải ra tay tàn nhẫn như vậy, thôi thì để anh ấy mang tiếng giậu đổ bìm leo, thù vặt như đàn bà với cả làng là được rồi...."
Ông thở dài, đầu hơi lắc.
"Mày tức nó như thế, lại cũng không quên bao che cho nó cái việc nó hại mày. Thầy thật không biết rốt cục là nên vui vì mày còn biết nghĩ đến tình thân hay lo vì mày quá lòng dạ đàn bà đây..."
"Thầy..."
Ông Cả vừa quạt vừa ngó thằng con quý tử một hồi lâu. Ông nuôi nó từ nhỏ, lẽ nào không biết đầu óc nó vốn thông tuệ sáng láng? Cho nên lần này thấy nó bày trò đổ vạ cho anh cũng không cảm thấy quá bất ngờ. Thông minh thì có, tâm cơ lại chưa đủ sâu, cũng bởi từ nhỏ nó đã được chiều thành hư, sống mà không lo miếng cơm manh áo, chẳng khổ vì bon chen với đời, việc gì cần đến tâm cơ như thằng Phát? Cũng vì ông thấy nó nhàn hạ sung sướng như thế, bấy lâu dù phiền muộn cũng chẳng ép uổng nó thành người. Làm phận con thứ trong nhà thế gia, suốt ngày ngông nghênh chơi bời như thế không chừng lại hay, bởi ông biết rõ tính tình quyết tuyệt của thằng con cả. Thằng Hai mà tri thư đạt lễ như con cái nhà người ta, chỉ sợ anh em chúng nó sẽ không có ngày hòa thuận. Thế nên, ông quở thì có quở, đánh mắng có đánh mắng, nhưng cũng chưa bao giờ nghiêm túc can thiệp sâu vào việc ăn chơi của cậu Hai, miễn nó đừng gây ra đại họa diệt gia, có phá đến đâu nhà này cũng có thể gánh.
Giữ được một cục diện gia đình ổn định, làm một người cha tốt, đều không dễ dàng dung hòa.
Nghĩ là thế, song đến giờ khắc trông thấy chứng cớ được ngụy tạo một cách hoàn hảo kia, lại đích tai nghe thằng con nổi danh hư hỏng của mình hùng hồn biện giải như một đấng anh tài, không hiểu sao ông lại cảm thấy lòng cay cay...
Vì sự an hòa trong gia tộc, ông đã hy sinh tương lai của đứa con này, để mặc cho thói hư tật xấu nuôi nó thành người, vậy mà không ngờ... cái thằng hư đốn nông nổi coi giời bằng vung ấy, đến thời khắc quyết định, lại chịu chừa cho anh trai mình một con đường sống. Hại thì có hại, nhưng lại giấu nhẹm cái tội lớn kia đi. Nói không chừng, không vì cứu vợ, nó cũng chẳng buồn ra mặt.
Đưa tay lên vuốt đầu thằng con thứ, mắt ông buồn bã, giọng run rẩy bao nỗi niềm xót xa.
"Con ơi là là con, phải chi mày chịu dùng chút đầu óc và tâm cơ này để học hành đàng hoàng, nói không chừng bây giờ đã thi đỗ công danh, rạng rỡ tông đường rồi..."
Dương cúi gằm đầu.
"Mày sao thế hở con?"
Lắc mạnh, cậu Hai không nói gì, dáng vẻ tủi hổ càng khiến người cảm thấy thương xót.
"Thầy là thầy mày, mày nghĩ gì cứ việc nói, không cần giấu giếm."
Lúc ngẩng mặt lên, mắt Dương đã hơi hoe đỏ, cậu nhỏ giọng tỉ tê.
"Từ nhỏ vì con hay bệnh hoạn nên đã chiếm hết tình thương của thầy u, lớn lên lại tiếp tục được u nuông chiều, nhiều lần thiên vị nhường cho phần hơn, con cũng tự biết có lỗi với anh Cả lắm, nhưng lại không biết làm cách nào thay đổi tâm tình của u, đành chỉ biết bê tha học hành, khiến thầy chán nản quay sang quan tâm anh nhiều hơn. Ngờ đâu học hư học mãi thành thói, chơi dại chơi mãi thành lề, đến lúc muốn quay lại làm người đàng hoàng đã không còn dễ..."
Mi mắt chớp mạnh, ông Cả có hơi kinh ngạc nhìn con. Một đứa con nít có thể nghĩ đến được thế?
"Giời ạ, mày ngu lắm con ạ...! Lỗi lầm là ở thầy u, sao tự dưng mày lại ôm vào người thế kia? Nhưng trẻ nít nghĩ dại đã đành, mày cũng chẳng phải đưa ngu si mù quáng, cớ gì lớn lên rồi cũng không tìm cách sửa đổi lề thói làm người đàng hoàng? Muốn làm anh mày an tâm thì hãy cứ như thằng Bảy, vùi đầu vào thi từ ca phú hay trồng cây nuôi gà, miễn không chạm đến gia nghiệp là được?"
"Thưa thầy... không phải con chưa từng nghĩ, chỉ là..."
"Chỉ là thế nào?"
"Chỉ là con không thích học ạ, lại càng không giỏi trồng cây nuôi gà..."
Ông Cả trố mắt ra nhìn thằng con thứ, đoạn bật cười ha hả, vừa cười vừa dùng quạt phát nhẹ lên đầu cậu.
"Ý mày là mày chỉ giỏi việc cờ bạc điếm đàng à? Mày định cho đấy là nghề ngỗng chắc?! Thằng dở hơi này...!"
Lần này Dương để mặc cho thầy mình đánh mà không né, chờ ông cười dứt, cậu mới nặng nhọc chống nạng đứng lên, tay khoanh lại kính cẩn cúi đầu.
"Thưa thầy, con rất thương cái Vũ, sau việc lần này, đột nhiên nhận ra nếu cứ mãi hư hỏng ăn chơi sẽ không thể nào bảo vệ được vợ, nói gì đến con cái sau này. Con rất kính, rất trọng anh Cả, nhưng vợ chúng con lại bất hòa, không tránh khỏi sau này sẽ xảy ra xung đột. Lần này con có thể niệm tình thủ túc mà không đi đến nước cùng, nhưng nếu lần sau việc tương tự xảy ra, con sợ bản thân không thể kiềm chế mà hại đến người thân. Cho nên, con xin thầy, hãy để con và cái Vũ ra riêng. Có thể là buôn bán vải vóc, gạo muối gì đó, không liên quan đến gia nghiệp để làm anh Cả an tâm."
Ông Cả suy nghĩ một lúc, lắc đầu cười xòa.
"Lần này thằng anh cậu nó chẳng phòng bị mới bị cậu đốn ngã thôi. Cậu thật sự nghĩ bản thân có khả năng hại nó sao? Chút đầu óc của cậu cùng lắm chỉ có thể làm trò vui cho nó thôi. Bày đặt đòi ra riêng để giữ tình anh em."
"Con..."
Nhìn vẻ xấu hổ lúng túng của con trai, ông ho nhẹ rồi tiếp lời, nụ cười vẫn giữ trên môi.
"Chúng mày cứ ở lại, không việc gì phải dọn đi. Thầy u còn sống sờ sờ, chúng mày nghĩ thầy u sẽ cho chúng mày ăn thịt lẫn nhau sao? Cũng trách thầy đã dung túng cho cái thói ác của thằng Phát quá. Ác đó dùng để đối phó người ngoài, nó thế nào lại dùng để đối phó anh em trong nhà được? Thằng Phát lần này đã phạm một lỗi lầm